كمال رحمت و فضل او ـ جلّ شأنه ـ است و هيچ كس را دسترس به اين نيست .

[ باز اثبات صانع و حدوث عالم ]

و باز مى گوييم كه به خلق سطح مُقَعَّرِ فلكِ اعظم ، مكان را ظاهر فرمود ، و به تحريك سطح مُحدَّبِ او زمان را ، و مكان ، نزديك تر است به ما از زمان . پس خالق زمان و مكان اوست ـ جَلّ جلالُه ـ . پس مكان و مكانيات و زمان و زمانيات شاهد و معترف اند بر منزه بودن او ـ جلّ شأنه ـ از علايق مكان و لواحق زمان و مناسبات حدوث و امكان و مشابهات افلاك و اركان .
و باز ، زمان را مقدّر فرمود از چهار وجه : سال ، ماه ، روز و شب ، ساعت .
پس سال ، عبارت است از حركت آفتاب از نقطه معيّنه از فلك خاص تا آن كه باز عَود نمايد به همان نقطه معيّنه / 52 / كه او را نقطه اعتدال ربيعى گويند .
و شهر ، عبارت است از حركت ماه از نقطه معيّنه از فلك خاص تا آن كه باز عَود كند به همان نقطه ، و اين ، مبدأ شهور است .
و اكثر جماعت بر آن اند كه زمان شب ، عبارت است از مدّت بودن شمس ، تحت الأرض ، و زمان روز ، عبارت است از مدّت بودن شمس ، فوق الأرض .
و ساعت ، دو قسم است : مُستوى و مُعو ج . ساعت مستوى جزوى است از بيست و چهار جزو شب و روز ، و مُعوَج ، جزوى است از دوازده جزو شب و روز .
پس سال عبارت است از دَور آفتاب در دوازده برج تمام ، و از مدار او حاصل مى شود فصول اربعه كه بهار و تابستان و پاييز و زمستان است ، و تعديد بيان جميع منافع آن در قوّه اين نادان نيست و بعضى مذكور شد .

[ منافع سال و ماه ]

و بعضى ديگر ، احكام حجّ است ، ديگر ، غيبت زوج و عدم اطّلاع بر وجود او و انتظار زوجه است . [ ديگر ، احكام متوفّى عنها زوج هاست . ديگر ، مدّت حمل و فصال است ] . ديگر ، احكام نفقه است . ديگر ، نذور متعلّقه به اوقات است . ديگر ، احكام صوم ايّام واجبه و محرّمه و مستحبّه و مكروه(!) است . ديگر ، حرمت قتال