به آن دسته از روایات که پیچیده، مبهم و دیریاب هستند، «روایات مشکل» و به دانشی که به چگونگی دست‌یابی به معنا و مفهوم صحیح و اصلی این روایات می‌پردازد، دانش «مشکل الحدیث» گفته می‌شود.

دانش مشکل الحدیث

ارائه تعریف روشن، بیان مبانی و طرح مباحث راهگشا در باره احایث مشکل

پاسخ های نامتعارف معصومان؛ گونه ها، کارکردها

وظیفه هدایت گری امامان علیهم السلام در نظام آفرینش اقتضا می‌کند که گاه از شیوه‌ها و پاسخ‌های نامتعارف استفاده کنند. ...

کتاب «دانش مشکل الحدیث» منتشر شد

به همت بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، کتاب «دانش مشکل‌الحدیث» منتشر و روانه بازار نشر شد.

مشکل الحدیث

واکاوی گونه‌های متفاوت حدیث مشکل و نمایش راه‌های دستیابی به مراد و مقصود معصومین(ع) با ذکر نمونه

توضیح «انا قتیل العبرة»

امام حسین(ع) می فرماید: «انا قتیل العبرة؛ من کشته اشکم». توضیح این عبارت چیست؟

زمینه‏ های پدیدآمدن حدیث مشکل

دانش مشکل الحدیث یکی از شاخه‏ های مهم دانش‏های حدیثی است. فهم احادیث مشکل و دست‏یابی به مراد معصومان، نیازمند ...

«شیوه‌های حل مشکل‌الحدیث عیون اخبار الرضا(ع)» بررسی می‌شود

نشست «شیوه‌های حل مشکل الحدیث عیون اخبار الرضا(ع)» در ادامه سلسله نشست‌های علمی همایش کتاب عیون اخبارالرضا(ع) برگزار می‌شود.

حدیث «خَلقَ اللهُ آدمَ عَلی صُورَتِه» در ادیان ابراهیمی

عرفا بر این باورند که حدیث نیز مانند کتاب الله دارای ظاهر و باطن است و تأکید آن‌ها بر درک ...

نقش سیاق در فهم احادیث مشکل

یکی از دشواری‌های پژوهش در حدیث، روایاتی هستند که به دلایلی دسترسی به مراد از آنها آسان نیست. برای فهم ...

رویکرد‌های حلی در احادیث مشکل دال بر «جا شدن دنیا در تخم مرغ»

از جمله روایات مشکل در حوزۀ توحید, پاسخ معصوم علیه السلام به سوال از جا شدن دنیا در تخم مرغ، ...

«حدیث مقاریض» تحلیل، نقد و بررسی رویکردها

برخی احادیث، محتواییِ بحث برانگیز و دیرفهم داشته و در زمرۀ «مشکل الحدیث» جای دارند و تلاش برای فهمِ صحیح ...

روایت «ما منا الا مقتول او مسموم» در ترازوی نقد

یکی از روایاتی که در منابع سیره، تراجم و تاریخ امامیه بارها بدان اشاره و استناد شده، روایت «ما منا ...

معناشناسی «حدیثنا صَعبٌ مُستَصعَبٌ»

شرح حدیث «حدیثنا صَعبٌ مُستَصعَبٌ»

حدیثنا صَعبٌ مُستَصعَبٌ

با وجود روشن و مفهوم بودن بسیاری از احادیث اهل بیت(ع)، مقصود از، «إنّ حدیثَنا صَعبٌ مُستَصعَبٌ» چیست؟

نقد سندی و دلالی روایت «رفع قلم»

مقاله حاضر به اعتبارسنجی روایتی موسوم به «رفع قلم» «...أَنْ یَرْفَعُوا الْقَلَمَ عَنِ الْخَلْقِ کُلِّهِمْ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ...» از سه ...

احادیث آفرینش آدم «علی صورته»: چالش های فهم در سده های دوم و سوم هجری

احادیث خلق آدم «علی صورته» که به طور گسترده در جوامع حدیثی نقش بسته اند، در طی سده های متمادی ...

روایات اعتراض امام حسین(ع) به صلح امام حسن(ع) در ترازوی نقد

از حوادث مهم صدر اسلام - که گاه در غبار تحریف فرو رفته - صلح امام حسن(ع) است. یکی از ...

چگونگی شناخت خدا از راه شناخت نفس در تبیین روایت «من عرف نفسه فقد عرف ربّه»

ارتباط میان شناخت خود و شناخت خدا، از مشهورترین تأکیداتی است که در آموزه‌های دین اسلام بیان شده است. پرسش‌هایی ...

نگاه فقه‌الحدیثی به روایت «مَن قال یَعلَمُ اللّه لمِا لا یَعلَمُ اللّه»

علم، از صفات کمال خداوند است و هیچ محدودیتی ندارد. قرآن مجید احاطۀ علم خداوند را به همه‌چیز می‌داند و ...

معانی حديث «مَن عَرَفَ نَفسَه عَرَفَ رَبَّه»

برای حديث «مَن عَرَفَ نَفسَه عَرَفَ رَبَّه» چه معانی ای ذکر کرده اند؟

سند حديث «مَن عَرَفَ نَفسَه عَرَفَ رَبَّه»

سند حديث «مَن عَرَفَ نَفسَه عَرَفَ رَبَّه» چگونه است؟

شرح های حديث «مَن عَرَفَ نَفسَه عَرَفَ رَبَّه»

آیا شرحی بر حديث «مَن عَرَفَ نَفسَه عَرَفَ رَبَّه» نوشته شده است؟

درآمدی بر فهم احادیث مشکل

این مجموعه در پی آن است که گونه های متفاوت حدیث مشکل را برکاود و راه های دستیابی به مراد ...

واکاوی مفهوم ضرب در احادیث تنبیه کودکان برای نماز

در مصادر حدیثی در باره تربیت دینی کودکان روایات زیادی وجود دارد که در میان آنها مراقبت بر نماز فرزندان ...

روایات «سبع سنین» در فرزندپروری، گونه‏ ها و تحلیل درونی آنها

در متون دینی برای تربیت کودک - که از مهم‌ترین مسائل اسلام است، مطالبی وجود دارد که بخشی از آنها ...

پژوهشی در باره روایات «سایه نداشتن پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم و ائمه اطهار علیهم السّلام» در منابع فریقین

در برخی منابع روایی شیعه و اهل سنت احادیثی با موضوع «عدم سایه برای پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم ...

روایت أنا نقطة تحت الباء در ترازوی نقد

روایت «أنا نقطة تحت الباء» روایتی منسوب به امام علی است که در آثاری با رویکرد عرفانی که گاه در ...

مصابیح الأنوار فى حل مشکلات الأخبار

مؤلف، ۳۶۳ حدیث مشکل را در این مجموعه جاى داده است. او ضمن بررسى محتواى هر یک از روایات و ...

نگاهى به حديث «مَن عَرَفَ نَفسَه ...»

با عنايت به اين كه در ميان همه آيات و رواياتى كه مردم را به خودشناسى دعوت كرده اند ، ...

حدیث «لاعدوی»: انتساب و مفهوم شناسی

حديث «لا عدوي» به معناي نفي مطلق سرايت بيماري از بيمار به فرد سالم، در منابع حديثي فريقين به پيامبر ...

آموزه بداء و علم الهي

بداء یکی از آموزه‌های تشیع است که توسط اهل بیت(ع) از آیات قرآن استنباط و عرضه شده است. بدا، تغییری ...

روش‌های حلّ تعارضات بدوی اخباردر مصابيح ‌الانوار

سيد عبدالله شبّر در کتاب مصابيح ‌الانوار فی حل مشکلات الاخبار، علّت ديريابيِ مفهومی برخی از روايات را وجود معارض ...

مرگ جاهليت ، اشاره به كُفر است يا گم راهى؟

احاديثى كه شناخت امامِ حق را در همه دوره ها واجب دانسته و مرگ بدون شناخت او را مرگ جاهلى ...

بررسی روایت «حمال ذو وجوه» بودن قرآن در نهج البلاغه

ادبی نقش مهمی در کشف مراد معصوم علیه السلام ایفا می ‏کند. کلام 77 نهج البلاغه _ که به حمال ...

تحلیل معنایی حدیث «ان امرنا صعب و مستصعب»

در اندیشه شیعه، امام جانشین پیامبر می باشد و دارای کمالات و فضائلی است که او را از بقیه مردم ...

احادیث صعب و مستصعب

روایات فراوانی، حدیث آل محمد علیهم السلام را صعب و مستصعب دانسته ‏اند. با گردآوری این روایات، روشن شد که ...

معناشناسی حفظ قرآن در روایات

در مجامع روایی عامه و خاصه روایاتی با موضوع قرآن وجود دارد که با تعابیر گوناگون به حفظ قرآن تشویق ...

پژوهشی در روایات «ألفِ باب»

موضوع منابع دانش و سرچشمه معرفت پیشوایان شیعه، در یک نگاه، با بررسی آیات و روایات مطرح در این مسأله ...

بررسی محتوایی حدیث استعداد فقر و نقد برخی از دیدگاه‌ها

یکی از روایاتی که به لحاظ ترکیب لفظی و برون‌داد معنایی، توجیهات مختلفی یافته و برخی همچون سید مرتضی در ...

بررسی واژه قهرمانه در کلام امام علی عليه السلام

پژوهشی که پیش رو دارید، با هدف تحلیلِ زبان‌شناختیِ کاربردِ واژه فارسی «قهرمانه» در بیانات امام علی علیه السلام صورت ...

چيستي عمود نور

از جمله عناوین یاد شده، در برخی از روایات، برای یكی از مجاری علم و آگاهی امام علیه السلام با ...

نگاهی به كتاب مصابيح‌الانوار فی حل مشكلات الاخبار

كتاب دو جلدی «مصابيح‌الانوار فی حل مشكلات الاخبار» تأليف السيد عبدالله شبر، تحقيق مجتبی محمودی به زبان عربی، در قطع ...

مصابيح الأنوار في حلّ مشکلات الأخبار المجلد الثانی

فبينما قلبي بنورها ساطع ، وأنا عاضّ عليها بضرس قاطع ، إذ عرض لي فيها أحاديث معضلة ، وأخبار مشكلة ...

اعتبار و مفهوم‌سنجي روايات کاستي عقل زنان

احادیث کاستی عقل زنان در منابع حدیثی اهل سنّت و شیعه با شمار قابل توجّهی گزارش شده است. مصادر کهن ...

مباني فقه‌الحديثي سيّد عبدالله شُبَّر در مصابيح‌الأنوار في حلّ مشکلات الأخبار

سید عبدالله شُبَّر در کتاب مصابیح‌الأنوار فی حل مشکلات الأخبار، با استفاده از راهکارهای گوناگون به شرح روایات مشکل و ...

معناشناسي روايات مرحومه بودن امّت مسلمان

انديشه مرحومه بودن امت اسلامي ـ که از دسته‌اي اخبار و روايات با محوريت عبارت «أمتي أمة مرحومة» قابل دريافت ...

مصابيح الأنوار في حلّ مشکلات الأخبار المجلد الاول

فبينما قلبي بنورها ساطع ، وأنا عاضّ عليها بضرس قاطع ، إذ عرض لي فيها أحاديث معضلة ، وأخبار مشكلة ...

معناشناسي روايات صعب و مستصعب

در ميان روايات اهل بيت، رواياتي وجود دارد که با اين عنوان «احاديث ائمّه، صعب و مستصعب هستند» مطرح شدهاند ...

کتاب «مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار» در آستانه نشر قرار گرفت

راوي: کتاب دو جلدی «مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار» تالیف مرحوم سید عبدالله شبر(1188 ق) همراه با تحقیقات پژوهشگران ...

شرح حديث "ما تردّدت في شيءٍ كتردّدي في قبض روح عبدي المؤمن"

چندين نسخه از اين اثر در كتابخانه هاى كشور وجود دارد. تصحيح حاضر با استفاده از نسخه كتابخانه شهيد بهشتى ...

شرح حديث زينب العطّارة

شرح حال مختصرى از مؤلف ضمن رساله شرح حديث «ان الأرض على الحوت...» گذشت. اما در اين حديث نبوى، ...

شرح حديث "إنّ الأرض على الحوت"

يكى از روايت هاى وارد در چگونگى نظام خلقت ، روايت مشهور «حوت» به نقل از حضرت صادق عليه السلام ...

شرح حديث «نيّة المؤمن خير من عمله»

شيخ بهايى در الاربعين نُه وجه براى حديث «نية المؤمن خير من عمله» آورده است. در نوشتار حاضر شيخ سليمان ...

شرح حديث «نيّة المؤمن خير من عمله»

برخى از دانشمندان و علما ، در مقام شرح اين حديث و حل شبهه اى كه در ظاهر آن به ...

كتاب «مصابيح الأنوار» در شرح احاديث مشكل به نگارش درآمده است

راوی: كتاب «مصابيح الأنوار» از جمله كتابهای ارزشمندی است كه در شرح احاديث مشكل به نگارش درآمده كه اين كار ...

نگاهي به حديث زينب عطاره

در مصادر حديثى، روايت هايى با عنوان «زينب العطارة الحولاء» يا «الحولاء العطارة» و يا تعبيرهايى از اين قبيل ، ...

شرح حديث حقيقت

«حديث حقيقت» حديثى معروف است كه كميل از على عليه السلام نقل نموده است. اين حديث در مصادر كهن يافت ...

پژوهشي درحديث «قَتيلُ العَبْرَة»

احاديث «قتيل العبرة» منقول از پنج تن از معصومان صلى الله عليه و آله وسلم و با ده گونه متنى ...

نگاهي به اخبار « إن الأرض علي الحوت »

در اين دفتر از ميراث ، رساله اى از حكيم ملا على نورى در شرح حديث «إنّ الأرضَ عَلَى الحوت» ...

شرح حديث: ان الأرض علی الحوت

يكى از روايت هاى وارد در چگونگى نظام خلقت، روايت مشهور «حوت» به نقل از حضرت صادق عليه السلام است ...

شرح حديث النورانية

يكى از اين روايات، روايت منقول از اميرمؤمنان على عليه السلام مشهور به «حديث نورانيت» است كه در آن على ...

شرح حديث حقيقت

رساله اى كه از مرحوم مرندى در اين جا تقديم مى گردد شرح كوتاهى بر حديث حقيقت است ، كه ...

المعارف الإلهيه (شرح حديث من عرف نفسه)

درباره «حديث معرفت نفس» و منزلت آن نزد حكيمان و عالمان مسلمان ، مصادر و شروح نگاشته شده بر آن ...

شرح دعاي صباح (شوشتري)

دعا، كليد ارتباط با واجب الوجود است كه آدمى در آن خواسته هاى خود را از خداوند منان طلب مى ...

حديث (أقوامٌ مُتَعَمِّقون) مدح يا مذمت؟

مرحوم كلينى در كتاب كافى و مرحوم صدوق در كتاب توحيد حديثى را از امام سجاد(ع) نقل كرده اند كه ...

ترجمه و شرح دعاي صباح

محمّدتقى بن محمّد شفيع كازرونى بوشهرى از علماى بنام شيعه در قرن چهاردهم به شمار مى آيد . بنابر آنچه ...

شرح حديث « نية المؤمن خير من عمله »

إنه قد التمس منّي بعض إخواني في الدين أن اُفرِدَ له ما ذكرته في كتابي الأربعين من الأقوال في الحديث ...

شرح حديث عمران صابي

روايت عمران صابى ، از گفتگوهاىِ توحيدى اى است كه ميان امام رضا عليه السلام با برخى از سرانِ كيش ...

شرح حديث حقيقت

يكى از كسانى كه نام او را در فهارس، به عنوان شارح حديثِ حقيقت مى بينيم، ابن همام شيرازى شيعى ...

شرح حديث حقيقت

يكى از مضامين عرفانى كه در پاره اى منابع حديثى منقول است و گوياى همين نكته پيش گفته است، روايتى ...

شرح حديث حقيقت

در مقدمه رساله «شرح حديث حقيقت» كه در دفتر دوم «ميراث حديث شيعه» به چاپ رسيد ، ۱ از شخصيّت ...

شرح حديث « أنا الله الذی لا إله إلّا أنا..»

يكى از احاديثى كه به لحاظ دارا بودن معانى غامض و دشوار از احاديث مشكل محسوب مى شود ، حديث ...

شرحان لحديث « هل رأيت رجلاً »

بنياد حكمت شيعى كه از آغازين روزهاى حيات رسول گرامى اسلام پى نهاده شد، با همت بزرگانى چون شيخ صدوق ...

صحيفة المحبة

صحيفة المحبة رساله مختصرى است شامل دو بخش : الف . چهل حديث در فضايل على عليه السلام ، ب ...

شرح حديث « من عرف نفسه فقد عرف ربّه »

در مصادر حديثى و روايى روايت هاى بسيار در ترغيب به معرفت نفس و اينكه خويشتن شناسى، كليد خدا شناسى ...

شرح حديث نقطه

رساله حاضر شرحى است بر حديث نقطه كه به فارسى قديم و به سبك عرفانى و در موارد زيادى با ...

احياي «رساله اي در معناي حديث ما تردّدت»

حديث شريف قدسى «ما تردّدت فى شىء كتردّدى فى قبض روح عبدى المؤمن» در مصادر حديثى شيعه واهل سنت، به ...