پژوهشى در حديث «قَتيلُ العَبْرَة»

محمد احسانى فر لنگرودى ^۱

چكيده

احاديث «قتيل العبرة» منقول از پنج تن از معصومان صلى الله عليه و آله وسلم و با ده گونه متنى و سيزده اسناد، در اعتبار و كثرت اسانيد، برتر از آن اند كه مورد تشكيك و مناقشه قرار گيرند؛ ليكن برخى ابهامات مربوط به مفاد و نوع اضافه در تركيب «قتيل العبرة» و ديگر تركيب هاى مشابه به كار رفته در اين نصوص، بويژه خود تركيب «قتيل العبرة» مى طلبد كه اين دسته از احاديث، به عنوان مشكل الحديث، مورد بررسى و تحقيق قرار گيرند. اين مقاله در دو محور كلّى سامان مى يابد: الف. بررسى مصادر و گونه هاى نصوص مربوط، ب. تحقيق مفاد «قَتيلُ العَبْرَة».

كليد واژه ها: پژوهش محتوايى حديث، قَتيل العَبْرة، كشته اشك روان، قتيل العَبَرات، قتيل كلّ عَبْرة، عَبْرة كلّ مؤمن .

در آمد

در منابع معتبر از امام حسين عليه السلام نقل شده كه فرمود:
انا قتيل العبرة.^۲
اين عبارت يا عباراتى مشابه آن، در احاديث متعدّد ديگرى نيز از معصومان عليهم السلام نقل شده است.
بايد گفت كه حديث «قتيل العبرة»، در قوّت و اعتبار سندى، كاستى ندارد،ليكن معنا و مفاد اين تركيب اضافى و تركيب هاى مشابه آن، داراى ابهاماتى است كه آن را در شمار «مشكل الحديث» قرار داده، و شايسته تحقيق و ارائه حلّ و گره گشايى از معنا مى سازد.
پرسش هاى اصلى در اين احاديث، عبارت اند از:
ـ مقصود از تركيب اضافى «قتيل العبرة» و ديگر تركيب هاى هم افق با آن چيست؟