و غذاى او خونى است كه از ناف به او مى رسد و بعد از مدّتى متولّد مى شود .
و گاه باشد كه خداى جلّ جلاله ، او را بقا كرامت فرمايد . ۱ پس چندين هزار قطره منى يكى نطفه بيش نشود ، و از چندين هزار نطفه ، يكى بيش متولّد نشود ، و از چندين هزار متولّد ، يكى بيش نمانَد ، و از چندين هزار باقى ، يكى بيش به دين اسلام نيايد ، و از چندين هزار مسلمان ، يكى بيش مؤمن موحّد عارف به خداى عزّ شأنه ، و ائمه هدى عليهم السلامنشود ، و از چندين هزار مؤمن ، يكى بيش معرفت به هم نرساند .
ومع هذا ، حقّ ـ جلّ و علا ـ مردمان را براى معرفت آفريده ، كما قال ـ عزّ شأنه ـ : « وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالاْءِنسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ »۲ أي ليعرفون . پس البته مردمان را استطاعت داده .
و نيز از اين جهت مى تواند بود كه آنچه خداى تعالى از عالَم سُفلى و عُلوى آفريده است ، نمودارى از آن در انسان نموده .
و باز مى تواند بود كه از آن جهت باشد كه انسان را متخلّق به اخلاق خود فرموده باشد ، اگر چه ظاهر است كه مخلوق را با خالق ، و ممكن را با واجب ، و عاجز و جاهل را با قادر و عالِم ، طرفِ نسبت از كجا مى تواند بود ؟ و ممكنات را چه يارا كه / 67 / اوصاف او ـ جلّ جلاله ـ را بر ايشان قرار توان نمود ؟ [ ما للترابِ ورَبّ الأربابِ ؛ خاك را با عالَم پاك چه كار ؟ ] .
امّا بنا بر هدايت عباد ، به نمودار بعضى از صفات خود ، ايشان را موصوف فرمود ؛ مثلاً بلا تشبيه او ـ جلّ جلاله ـ قادر الذّات و عالِم الذّات است . انسان را نيز قدرت و علم فى الجمله داده كه علم و قدرت انسان از او ـ جلّ شأنه ـ است و عالِم به علم و قادر به قدرت از او گرديده اند و او ـ جلّ جلاله ـ عالِم الذات و قادر الذّات است ، نَه عالِم به علم و قادر به قدرت ، و ذات مقدّس ، محتاج به چيزى نيست ۳
؛ امّا انسان ، محتاج به آلات است .
1.ب : كند .
2.سوره ذاريات ، آيه ۵۶ .
3.الف : . . . قادر به قدرت از اوست و به غير ذات مقدس ، چيزى نيست .
