وَاللَّيْلِ إِذَا يَسْرِ » ¹ ؛ حق تعالى مى فرمايد : سوگند به فجر كه وقت مناجات دوستان است ، يا [ قسم ] به نماز صبح كه آرامِ جان بيدلان است ، يا به صبح روز اول محرّم كه تاريخ هجرى منوط بر آن است ، يا اوّل ذى الحجّه كه ليالى عشر ، مقترن بدان است ، يا بامداد آدينه ، كه وقت حجّ مسكينان است ، يا صباح روز عرفه كه هنگام نياز حاجيان است ، يا سفيده روز عيد كه روزِ قربان است ، يا بياض صبح قيامت كه روز ديوان ديَّان است .
و ديگر فرمود : به ليالى عشر ، يعنى ده شب ذى الحجّه كه روز عرفه در آن است ، يا دهه اوّل محرّم ، كه عاشورا عاشر آن است ، يا / 97 / دهه آخر شهر رمضان ، كه به قول اكثر ، شب قَدْر در آن است ، يا دهه ميان شعبان كه «شب بَرات» در وسط آن است .
و ديگر فرمود : به شَفْع و وَتْر ، يعنى به جفت و طاق كه كنايه از عناصر و افلاك اند ، يا از بروج و سيّارات ، يا از نماز صبح و شام ، يا از درجات جنان و دركات نيران ، يا مسجدَين مكّه و مدينه و مسجد اقصى ، يا جَبَلين صفا و مروه و بيت الحرام ، يا شَفْع ، اشاره به مخلوقات است كه « وَمِن كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ » ² و وَتْر ، اشاره به خالق موجودات است كه « قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ » . ³
ديگر فرمود : « وَاللَّيْلِ إِذَا يَسْرِ » ⁴ يعنى سوگند به شب ، چون روز شود ، و مراد از اين ، شب قدر است ، يا شب مُزْدَلفه ، و بعضى بر عموم ليالى محمول داشته اند . مفسّرين بر اين وجه تفسير كرده اند .
و امّا آنچه در تفسير محمّد بن عبّاس از حضرت صادق عليه السلام منقول است ، آن است