عذب : آب شيرين .
اجاج : آب تلخ .
و در بعض نسخ دعا ، « أنْهرْت » بدل «أهمرتَ» واقع است ، و اِنهار ، جوى ساختن ^۱ است به معنى روان گردانيدن .
و «عذباً» و «اُجاجاً» يا حال است از مياه كه مفعولٌ به است ، يا تميزند .
يعنى : ريختى و روان گردانيدى و بيرون آوردى آب ها را از صُلب سنگ هاى سخت محكم ، در حالتى كه آن آب ها بعضى شيرين و خوشگوار ، و بعضى تلخ و ناگوارند ، يا از روى شيرينى و خوشى و تلخى و شورى بنا بر حكمت تا معلوم شود كه اين فعل طبايع نيست ، و هيچ قادر به قدرت ، اين نتواند كرد ، مگر قادر الذّات ، و آنچه كند ، بر وفق حكمت و مصلحت باشد بعضى چنان و بعضى چنين ، با وجود آن كه در آب شور نيز حكمت هاست : يكى آن كه ميوه هايى كه از او شرب مى شود ، شيرين تر و / 195 / نازك تر ^۲ است ، و فوايد ديگر نيز دارد كه وقت احتياج ، معلوم مى شود .
و باز ، منافعى كه در آب به حُسن تدبير ربّ الأرباب قرار يافته ، زياده از آن است كه به عُشرى از عَشير آن توان پرداخت . اولاً آن كه حيات هر چه بر روى زمين است از حيوانات و نباتات ، به آب است ، و ديگر با اطعمه و اشربه تا ممزوج نسازند ، انتفاع از آنها نتوانند يافت ، و جامه ها و بدن ها را از چرك ، پاك مى كند و به آن ، خاك را گل مى سازند به جهت عمارات عاليه ، و ضرر آتش افروخته را به آن دفع مى كنند ، و حمّام ها به آن داير است كه مردم را از كلال و ماندگى باز مى دارد ، و منافع ديگر هست كه وقت احتياج ، معلوم مى شود .
و باز ، درياها را مقر و مأواى تعيّش حيوانات دريا قرار داده ، و معدن مرواريد و مرجان و عنبر قرار داده ، و بسيارى ادويه و جواهر از دريا بيرون مى آورند ، و در