اين روايت، منتهى اليه تفريط و افراط دينى را مطرح نموده و هر دو گروه (مفرط و مفرّط) را از اسلام حقيقى به دور دانسته است.
۰.۳ ـ حضرت على ـ عليه السلام ـ درباره خود و خاندانش چنين مى فرمايد:«اياكم و الغلوّ فينا... ۱
۰.از غلوّ و زياده روى درباره ما (اهل بيت ـ ع ـ) بپرهيزيد».
3 ـ تأثير غلوّ بر علوم اسلامى
بحث غلوّ و بالتبع معرّفى غلات، لااقل در هشت علم اسلامى مطرح گشته يا امكان طرح دارد؛ بدين معنى كه نتايج اين بحث، در آن علوم كاربرد عملى دارد.
نخست در علم «تاريخ اسلام» كه به ذكر حوادث مربوط به گروههاى مختلف غلات مانند مغيريه و خطّابيه پرداخته و سرنوشت آنان را بيان نموده است.
اگر در آينده علمى به نام «فلسفه تاريخ اسلام» پديد آيد، مى توان مباحثى همچون علل پديد آمدن غلات، علل انتساب آنان به شيعه و بررسى مقدار درستى اين انتساب، علل رشد اين گروهها و سرانجام، عوامل اضمحلال آنها را در اين علم جديد الظهور بررسى نمود. متأسفانه علم تاريخ اسلام كه بيشتر پديد آورندگان آن از ميان اهل سنّت مى باشند، به اين پديده توجّه كمترى مبذول داشته و از ذكر بسيارى از حوادث مربوط به غلات ساكت مانده است.
دومين علم، علم «مِلَل و نِحَل و فرقه شناسى» مى باشد كه برخلاف علم تاريخ، راه افراط را پيموده و به بزرگنمايى فرقه هاى مختلف غلات از جهت كيفيت و كميّت پرداخته است. ۲ تعداد فرقه هاى غلات در كتب اين علم، از «نُه» تا
1.عبدالواحد بن محمد تميمى آمدى، غرر الحكم و درر الكلم، شرح جمال الدين محمد خوانسارى، مقدمه و تصحيح ميرجلال حسينى ارموى (محدث)، انتشارات دانشگاه تهران، جلد ۲ ص ۳۲۴
2.به عنوان مثال تعداد فرقه هاى غلات در بعضى از كتب ملل و محل از قرار زير است: ۱ ـ ۱ ـ بيان الاديان، ابوالمعالى محمد حسينى علوى (م ۴۸۵ ق)، تصحيح اقبال آشتيانى، تهران، مطبعه مجلسى، ۱۳۱۳ هـ .ش. تعداد فرقه هاى غلات را ۹ فرقه ذكر مى كند.
۱ ـ ۲ ـ الملل و النحل، محمد بن عبدالكريم شهرستانى (۴۷۹ ـ ۵۴۸ ق)، چاپ دوّم: بيروت، دارالمعرفة، للطباعة والنشر. آنها را ۱۲ فرقه مى داند.
۱ ـ ۳ ـ فرق الشيعه، ابومحمد حسن بن موسى نوبختى، (متوفى در اوايل قرن چهارم هجرى) تعليقه سيد محمد صادق بحرالعلوم، چاپ چهارم: نجف، مكتبة الحيدرية، ۱۳۸۸ ق. تعداد آنها را ۲۰ فرقه ذكر مى كند.
۱ ـ ۴ ـ التنبيه و الرد على اهل الاهواء والبدع، ابوالحسين محمد بن احمد بن عبدالرحمن ملطى شافعى (م. ۳۷۷ ق)، تعليقه محمد زاهد بن حسن كوثرى، بغداد و بيروت، مكتبة المَثْنى و مكتبة المعارف، ۱۳۸۸ ق. تعداد آنها را بيش از ۲۰ فرقه مى داند.
۱ ـ ۵ ـ مقالات الاسلاميين واختلاف المصلين. ابوالحسن على بن اسماعيل اشعرى (م ۳۲۴ ق)، بى جا، بى نا، بى تا. تعداد اين فرقه ها را ۲۵ فرقه ذكر مى كند.
۱ ـ ۶ ـ الخطط المقريزية المسماة بالمواعظ والاعتبار بذكر الخطط والآثار، تقى الدين احمد بن على بن عبدالقادر معروف به مقريزى، بيروت، دار احياء العلوم ودار العرفان. فقط پنجاه فرقه براى گروه خطّابيه ـ يكى از گروههاى معروف غلات ـ ذكر مى كند. او تعداد فرقه هاى شيعه را سيصد فرقه ذكر مى كند. (ج ۳، ص ۳۰۰)
۱ ـ ۷ ـ فرهنگ فرق اسلامى، محمد جواد مشكور، مقدمه و توضيحات: كاظم مدير شانه چى، مشهد، بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى. در اين كتاب بيش از صد فرقه با عنوان غالى معرفى شده است.
