عبارت موجود در برخى از نصوص «فبُعث في شيء فأبطأ فيه ^۱ » است و در برخى ديگر «فتلكّأ في شيء من أمر اللّه ^۲ » آمده است.
طبيعى است كه فرشتگان در مقام اطاعت فرمان الهى بر هم پيشى مى گيرند. ^۳
حال اگر فرشته اى بدون شتابْ به طاعت برخيزد و كار و سرعتى در شأن خويش و به فراخور مقام قرب و منزلتش انجام ندهد و مستحقّ عقوبتِ منزلتى و حرمان از برخى عنايات مخصوص به «عباد مكرَمين» گردد، از جايگاه و منزلت خود تنزّل خواهد يافت، مگر آن كه با توبه و توسّل جبران نمايد.
ب. شبهه تنافى اين احاديث با عصمت فرشتگان ضعيف تر از شبهه تنافى آيات و احاديثى است كه در ظاهر بدوى خود خلاف عصمت انبياء(ع) هستند. با توجّه به ترديد ناپذيرى صدور آيات و روايات ياد شده، هر پاسخى كه در آن شبهه داده شود، به طريق اولى، در اينجا نيز مى آيد.
توضيح. گرچه آيات و رواياتى كه در ظاهر بدوى خود نوعى گناه را به معصومان(ع) نسبت مى دهند با دلايل عقلى و نقلى عصمت آنان تنافى ظاهرى دارند، اما اين تنافى با حمل آنها بر «گناهان منزلتى » به سهولت قابل دفع است؛ زيرا با عصمت از گناهان عادى منافاتى ندارد؛ چه اين كه گناهان عادى موجب استحقاق عذاب اخروى مى گردند، حال آن كه گناهان منزلتى مايه نوعى كاستى در بهره مندى از بخشى از عنايات ويژه الهى و يا حدّ اكثر، ابتلاى به برخى از گرفتارى ها در دنيا خواهد بود. ^۴
اشكال دوم. ممكن است اشكال گردد كه اساساً فرشتگان الهى قدرت بر گناه و يا سستى و كندى در مقام طاعت ندارند، زيرا عقل محض اند و عقل نيز جز امر به طاعت پروردگار نمى كند، و فرمان جز به طاعت نمى دهد، بنابراين، روايات فطرس را حتّى در حدّ كندى نيز نمى توان پذيرفت.
پاسخ. اين اشكال از چند نقطه نظر قابل مناقشه است:
الف. روايات و آياتى كه در زمينه عصمت فرشتگان وارد شده، به وضوح دلالت بر عصمت و طاعت اختيارى دارد، نه بر طاعت قهرى و تسخيرى؛ زيرا مدح به اين كه آنان