معصيت نمى كنن، نشان از اختيارى بودن اطاعت و ترك گناهان از سوى آنان دارد و گرنه مدحى محسوب نمى شود.
در اين باره در آيات ذيل تأمّل فرماييد:
عَلَيْهَا مَلائِكَةٌغِلاَ ظٌ شِدَادٌلاَّ يَعْصُونَ اللَّهَ مَآ أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ مَا يُومَرُونَ.^۱... عِبَادٌمُّكْرَمُونَ * لاَ يَسْبِقُونَهُ و بِالْقَوْلِ وَ هُم بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ.^۲
به علاوه، سلب نسبت معصيت از آنان اساساً مستلزم وجود نوعى سنخيّت ميان طاعت و معصيت با آنان است؛ زيرا معقول نيست كه گفته شود: ديوار نمى بيند يا معصيت نمى كند. به اصطلاح تا اسنادِ ملكه اى به چيزى صحيح نباشد، سلب نسبتِ آن ملكه از آن معقول نخواهد بود.
ب. آفرينش فرشتگان از عقل محض به معناى تساوى آنان در ميزان بهره مندى از گوهر عقل نيست، بلكه از نظر كميّت و شدّت و ضعف مى توانند متفاوت باشند:«وَ ما مِنّا إِلاّ لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ ^۳ . بنابراين، اقتضاى گوهر وجودى آنان در ميزان طاعت و سرعت در آن مى تواند متفاوت باشد.
همچنان كه اصل وجود مسابقه در اجراى فرمان الهى در ميان فرشتگان، در آيات و روايات آمده است، از جمله:
وَ النّازِعاتِ غَرْقًا... فَالسّابِقاتِ سَبْقًا *فَالْمُدَبِّراتِ أَمْرًا.^۴
همچنان كه از امام على(ع) نقل شده كه اين صفات مربوط به فرشتگان است. ^۵
آفرينش آنان از عقل، با نصوصى كه خلقتشان را از تركّب عناصر مختلف فراهم آمده از گوهر عقل مى داند، منافاتى ندارد.
مرحوم صدوق، با اسناد صحيح، از امير المؤمنين(ع) نقل مى كند كه:
إنَّ اللّهَ ـعزّ وجلّ ـ رَكَّبَ في الملائكةِ عقلاً بلا شهوةٍ وركَّب في البهائمِ شهوةً بلا عَقلٍ، وركَّب في بني آدمَ كِلَيْهِما، فمَن غَلَبَ عقلُه شهوتَه فهو خير من الملائكة، ومن غلبتْ شهوتُه عقلَه فهو شرُّ من البهائم.^۶