به عبارت ديگر، استعداد و ظرفيت اسمى انسان در كمال يابى به قدرى است كه در كمال انسانى، يعنى در عبوديت خداوند سبحان و وارستگى از غير او، هر قدر بالا رود، باز در عقل و وجدانش خود را در اداى وظيفه عبوديت مقصّر مى بيند.
دو. اولياى الهى در سلوك پيوسته خود، هميشه، در تكامل و نيل به معرفت كامل ترى از عظمت و ساير اسما و صفات الهى هستند. در نتيجه، معرفت و عبادات پيشين خود را وافى به اداى حقّ بندگى ندانسته، خود را با چنان طاعات و عباداتى گنهكار مى شمارند، و از همان عبادات نيز استغفار مى كنند.
سه. هر گونه توجّهِ عادى(و غير مِرآتى) به غير خداى متعال، بلكه كاستى از انقطاع و شدّت توجّه به او را بر خود گناه مى شمارند و از آن استغفار مى كنند. ۱
چهار. با توجّه به تفاوت معصومان(ع) در مراتب عصمت، بعيد نيست كه برخى از آنان، علاوه بر ترك اولى ، احياناً دچار ترك مستحبّ و يا انجام بعضى از مكروهات غير منفِّر گردند، كه با توجّه به بلندى مقام و منزلتشان، آنها را بر خود گناه و مخالف حدود بندگى و حقوق ربوبى بشمارند.
اهداف معصومان(ع) از استغفار
استغفار از گناهان منزلتى اهدف گوناگونى مانند: رفع كاستى حال قرب و حضور قلب يا مصونيت و رهايى از كيفرهاى غير اخروى ۲ و يا مصونيت و رهايى از حرمان نسبى از برخى عنايات ويژه اوليا و يا صرفاً براى دستيابى به حال حضور بيشتر و مقام قرب و منزلت برتر دارد. ۳ و ۴
1.به عنوان شاهد تنها به موارد زير بسنده مى كنيم:
الف ـ رسول اللّه(ص): إنَّهُ لَيُغانُ عَلى قَلبي و إنّي لأستَغفِرُ اللّهَ في كُلِّ يَومٍ سَبعينَ مَرَّةٍ.(مستدرك الوسائل، ج ۵، ص۳۲۰، ح۵۹۸۷ و ۵۹۸۶. ب ـ امام زين العابدين(ع) ـ در مناجاة الذاكرين ـ: «... و أستَغفِرُكَ مِن كُلِّ لَذَّةُ بِغَيرِ ذِكرِكَ و مِن كُلِّ راحَةٍ بِغَيرِ اُنسِكَ و مِن كُلِّ سُرورٍ بِغَيرِ قُربِكَ، ومِن كُلِّ شُغُلٍ بِغَيرِ طاعَتِكَ».
ج ـ سوره تحريم، آيه ۸ «يَومَ لا يُخزى اللّهُ النبِى و الذين آمنوا معه نورهم يسعى بين أيديهم و بأيمانهم يقولون ربنا اتمم لنا نورنا و اغفر لنا».
آيا پيامبر(ص) و كسانى كه با او ايمان آورده اند ـ و در رأس آنان اهل بيت(ع) ـ در حالى كه با چنان نور و جلالتى شتابان رهسپار بهشت اند، استغفارشان طلب آمرزش از گناهان مصطلح است؟ يا از گناهان منزلتى كه استغفار از آن مايه فزونى و تماميّت نورشان خواهد بود؟!
2.نظير آنچه براى حضرت يونس(ع) در قرآن آمده: «لَوْلا أَنْ تَدارَكَهُ نِعْمَةٌ مِنْ رَبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَراءِ وَ هُوَ مَذْمُومٌ * فَاجْتَباهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصّالِحِينَ»(سوره قلم، آيه ۵۰)؛ و رجوع شود به سوره صافّات، آيه ۱۴۴.
3.مانند سوره تحريم، آيه ۸ كه در پاورقى پيشين ذكر و بيان شد.
4.ر.ك: بحار الأنوار، ج۱۱، ص۹۰ ـ ۹۱ ؛ تفسير مفاتح الغيب( تفسير كبير فخر رازى) در تفسير سوره نصر ذيل جمله:(واستغفره)؛ نزاهة الأنبياء، فخر رازى؛ پيام قرآن، آية اللّه مكارم شيرازى.
