در كتاب «الرافد فى علم الاصول» چنين آمده است:
«در بحث خبر واحد از مسلك عقلايى سخن گفتيم و به اين رأى رسيديم كه نزد عقلا وثوق ناشى از مقدمات عقلانى ارزش دارد. اين مقدمات عقلى مى تواند ثقه بودن روات يا مشهور بودن مضمون و يا اتفاقى بودن محتوا باشد. البته، وثاقت روات، شهرت و اجتماع، موضوعيت ندارد؛ بلكه معيار، وثوق عقلايى است. ونيز از اين مقدمات، هماهنگى محتوا با اصول مسلم اسلامى و قواعد عقلى و شرعى است» ^۱ .
عقلا براى ارزيابى، هم از شيوه نقد سند استفاده مى كنند و هم بر شيوه نقد محتوايى تاكيد دارند. گاهى از قرائن سندى پى به درستى يا نادرستى مى برند و گاه محتوا، آنان را به اين امر مى رساند. اين دو شيوه بايد با هم مورد توجه قرار گيرد.
در كتب رجال عمدتاً بر شيوه نقد سند تاكيد مى شود. در كتب «مصطلح الحديثِ» اهل سنت، بر شيوه نقد محتوايى نيز تاكيد شده است. در كتب «مصطلح الحديثى» كه عالمان شيعى نوشته اند از نقد محتوايى سخنى به ميان نيامده است، جز برخى نوشته هاى عصر حاضر.
خلاصه اينكه كتب رجال شيعه و اهل سنت، عمدتاً به نقد سندى اختصاص دارد. امّا در كتب «مصطلح الحديث» اهل سنت، نقد محتوايى، پيش از شيعه و بيش از شيعه مورد توجه بوده است. اخيراً برخى عالمان شيعى چون علامه طباطبايى و علامه شوشترى، به نقد محتوايى به صورت تطبيقى عنايت داشته اند.
«مصطفى السباعى» پس از ذكر راههاى نقد سند و محتوا، در پاسخ برخى مستشرقان كه گمان برده اند عالمان اسلامى تنها به نقد سند توجه دارند، مى گويد:
«اين مهمترين قواعدى است كه عالمان براى نقد حديث، و پالايش آن وضع كرده اند. از اين معلوم مى شود كه تلاش آنان منحصر به نقد سند يا توجه بيشتر به نقد سند نيست، آنگونه كه پاره اى