اين دست. در حقيقت، اين ترجمه مقدمه اى براى طرح دعاوى فوق مى شود . در اين جا كارى به صحت و سقم اين دعاوى نيست. ۱ مطلب از اين قرار است كه وجود اين پيش فرضهاست كه موجب ارائه ترجمه اى از اين دست شده است؛ ترجمه اى كه اگر كسى چنان پيش فرضهايى نداشته باشد و با زبان عربى اندكى آشنا باشد، از آن سخت دورى مى كند و آن را ترجمه اى نادرست و خطا خواهد شمرد. اما وجود اين گونه پيش فرضها مانع مى شود كه بتوان به سادگى متوجه پيام اصلى متن شد و آن را به گونه اى شايسته ترجمه نمود.
3. پنهان ساختن يك مسئله تاريخى
در آخرين بند وصيت نامه حضرت امير كه نامه 24 نهج البلاغة است، چنين آمده است:
«وَ مَنْ كَانَ مِنْ إِمَائِى اللاَّتِى أَطُوفُ عَلَيْهِنَّ لَهَا وَلَدٌ أَوْ هِيَ حَامِلٌ فَتُمْسَكُ عَلَي وَلَدِهَا وَ هِيَ مِنْ حَظِّهِ فَإِنْ مَاتَ وَلَدُهَا وَ هِيَ حَيَّةٌ فَهِيَ عَتِيقَةٌ قَدْ أَفْرَجَ عَنْهَا الرِّقُّ وَ حَرَّرَهَا الْعِتْقُ.»
اين بند را مرحوم فيض چنين ترجمه (و تفسير) كرده است:
و هر يك از كنيزانم را كه با آنها همبستر بودم و فرزندى آورده يا باردار باشد، آن كنيز به فرزندش واگذار مى شود و از جمله نصيب و بهره اوست (أمّ ولد يعنى كنيز فرزند دار به بهاى وقت به فرزندش واگذار مى شود، و چون كنيز به فرزندش واگذار شده آزاد مى گردد) و اگر فرزند آن كنيز بميرد و خود او زنده باشد (نيز) آزاد است (و فروش او جايز نيست، زيرا) كنيزى از او برداشته شده، و آزادى (انتقال به فرزند) او را آزاد نموده است.
اين ترجمه دقيقى است از متن فوق با اندكى توضيحات درون پرانتز كه به فهم مسئله كمك مى كند، اما برخى از مترجمان همين متن را به گونه اى، گاه مخالف متن اصلى، ترجمه كرده اند.يكى از اين ترجمه ها چنين است:
و زنان غير عقدى من كه با آنها بودم و صاحب فرزند يا حامله مى باشند، پس از تولّد فرزند، فرزند خود را برگيرد كه بهره او باشد، و اگر فرزندش بميرد، مادر آزاد است، و كنيز بودن از او برداشته شده، و آزادى خويش را باز يابد.۲
در باره اين ترجمه چند نكته گفتنى است.
نخست. در متن عربى «اِمائى» آمده است كه به معناى كنيزان من است. اماء جمع «امه» به معناى كنيز است و در هيچ جا به معناى زنان غير عقدى نيست.
1.اين ديدگاه و لوازم آن به وسيله نگارنده نقل و تحليل و نقد شده است، در اين باره، ر. ك: رؤياى خلوص: بازخوانى مكتب تفكيك، قم: صحيفه خرد، ۱۳۸۳.
2.نهج البلاغة، ترجمه: محمد دشتى، ص ۵۰۵.