اين گفته شيخ طوسى كه «روى عنه حميد اصولاً كثيرة» معلوم مى شود كه طيالسى بسيارى از اصول را روايت مى كرده است. شايد همين نكته نيز مدح او به شمار رود.
7. محمد بن موسى همدانى
شيخ طوسى در رجال و الفهرست خود وى را عنوان نكرده، ولى نجاشى درباره اش گفته است:
محمد بن موسى بن عيسى ابوجعفر الهمدانى السّمان، ضغفه القميون بالغلو و كان ابن الوليد يقول: انه كان يضع الحديث، واللّه اعلم.
سپس كتاب هاى او و طريق خود به آنها را ذكر كرده است ۱ و در ترجمه محمد بن احمد بن يحيى آورده است:
و كان محمد بن الحسن بن الوليد يستثنى من رواية محمدبن احمد بن يحيى مارواه عن محمد بن موسى الهمدانى ... . ۲
شيخ صدوق هم در من لايحضره الفقيه گفته است:
و اما خبر صلاة يوم غدير خم و الثواب المذكور فيه لمن صامه فان شيخنا محمد بن الحسن رضى اللّه عنه كان لايصححه و يقول انه من طريق محمد بن موسى الهمدانى و كان غير ثقه، و كل ما لم يصححه ذلك الشيخ قدس اللّه روحه و لم يحكم بصحته من الاخبار فهو عندنا متروك غير صحيح. ۳
شيخ طوسى نيز در الفهرست از قول صدوق نقل مى كند كه وى احاديثى از كتاب منتخبات سعد بن عبداللّه قمى را ـ كه راويش محمد بن موسى همدانى بوده ـ علامت مى گذاشته [و آنها را روايت نمى كرده است]. ۴ همچنين در مورد كتاب نوادر الحكمة از ابوجعفر ابن بابويه رواياتش را نقل مى كند و سپس مى افزايد كه ابوجعفر ابن بابويه گفته است:
الا ما كان فيها من غلو او تخليط و هو الذى يكون طريقه محمد بن موسى الهمدانى ... . ۵
علاوه بر اينها ابن وليد كتاب زيد زراد و زيد نرسى و خالد بن عبداللّه بن سدير را نيز از كتاب هاى جعل شده توسط محمد بن موسى همدانى مى دانسته است و آنها را روايت نمى كرده است. ۶
از سوى ديگر، ابن غضايرى از ابوجعفر ابن بابويه (شيخ صدوق) نقل كرده كه وى كتاب زيد زراد و زيد نرسى را از جعليات محمد بن موسى سمان (همدانى) مى دانسته است. سپس ابن غضايرى ـ كه خود به طعن و طرد افراد به كمترين اتهامى، شهره است ـ ابوجعفر را در اين قول تخطئه كرده
1.رجال النجاشى، ش۹۰۴.
2.همان، ش۹۳۹.
3.من لايحضره الفقيه، ج۲، ص۵۵ ، ح۲۴۱.
4.الفهرست، ش۳۱۶.
5.همان، ش۶۲۲ .
6.همان، ش۳۰۰.
