كتب مسائل در نگارش هاى حديثى با تأكيد بر مسائل على بن جعفر
احسان سرخه اى
چكيده :
در نگارش و تدوين كتاب هاى حديثى ، مجموعه هاى همگن و هم ساختارى مشاهده مى شوند كه مشابه يكديگر و يا با هدف واحدى تأليف شده اند ؛ نگارش كتاب هاى امالى و مسائل از اين قبيل به شمار مى آيند. اين مقاله در صدد معرفى كتاب هاى مسائل و مسائل نگاران است. اسامى اين منابع و مؤلفان آنها از فهرست نامه هاى اصحاب و بعضى با استناد به اسناد روايان استخراج شده اند. از جمله اين مؤلفان على بن جعفر عريضى است كه بخش قابل توجهى از تأليف او تاكنون بر جاى مانده است. معرفى اين شخصيت و طرق مختلف نقل نسخه هاى متفاوت كتاب على بن جعفر ـ كه به دست بزرگترين محدثان رسيده ـ در اين مقاله مورد بحث قرار گرفته است.
كليد واژه ها: كتاب هاى مسائل، كتابشناسى، مسائل على بن جعفر، على بن جعفر عريضى
1. درآمد
تأليف كتاب هاى «مسائل» در بين محدثان و اصحاب ائمه عليهم السلام رواج بسيارى داشته است. نجاشى (م 450 ق) و شيخ طوسى (م 460 ق) از تأليف چنين كتاب هايى گزارش هاى مختلفى داده اند . بيشتر اين كتاب ها، پرسش و پاسخ هايى هستند كه مؤلّف، خود، و يا به ندرت از راوى ديگرى، از امام عليه السلامپرسيده و پاسخ آن را در مجموعه اى ثبت نموده است .
اين كتاب ها به منزله مجموعه استفتائات در زمان ما بوده، غالبا مشتمل بر سؤالات فقهى اند. با نگاهى به مؤلّفان كتاب هاى «مسائل»، آنها را عمدتا فقهايى مى يابيم كه با ابداع سؤالات و تفريعات فقهى درصدد توسعه علمى اين دانش و تسلط بر مبانى فقهى آن موضوعات برآمده، براى يافتن پاسخ هاى خويش به ائمه عليهم السلام رجوع نموده اند ؛ بزرگانى چون محمّد بن مسلم بن رباح، محمّد بن الحسين بن أبي الخطاب، الحسن بن علي بن يقطين بن موسى، صفوان بن يحيى، يونس بن
