4. المسائل المجرّبة
با بررسى مجموعه سؤالاتى كه از ائمه عليهم السلام در منابع حديثى آمده، با پرسش هايى روبه رو مى شويم كه بعد از شهادت يكى از امامان، از امام بعدى با هدف آزمايش و بررسى احاطه علمى ايشان انجام شده است . كلينى (م 329 ق) نمونه اى از چنين سؤالاتى را در الكافى نقل نموده است . ۱ نمونه ديگر در الغيبة شيخ طوسى آمده است :
عبداللّه بن جعفر الحميري، عن محمّد بن عيسى اليقطيني قال : لمّا اختلف الناس في أمر أبي الحسن الرضا عليه السلام جمعت من مسائله ممّا سئل عنه وأجاب عنه خمس عشرة ألف مسألة . ۲
نيز در الكافي آمده است :
علي بن إبراهيم، عن أبيه قال : أستأذن على أبي جعفر عليه السلام قوم من أهل النواحي من الشيعة، فأذن لهم فدخلوا، فسألوه في مجلس واحد عن ثلاثين ألف مسألة، فأجاب عليه السلام وله عشر سنين . ۳
هر چند پذيرفتن متن حديث با توجه به شمار سؤالات، دشوار مى نمايد ، امّا طرح چنين پرسش هايى را از ايشان عليهم السلام ثابت مى كند .
متأسفانه گزارشى از گردآورى و ثبت اين سؤال ها در يك مجموعه از يكى از راويان، جز از محمّد بن عيسى بن عبيد بن يقطين، به دست نيامده است . نجاشى در فهرست كتاب هايى كه براى او ذكر نموده، از كتابى با عنوان المسائل المجربة نام مى برد، ۴ امّا در منابع حديثى موجود، دليل روشنى بر نقل از اين كتاب در دست نيست .
5. مسائل علي بن جعفر
از جمله كسانى كه به تأليف كتاب «مسائل» اهتمام ورزيده، ابوالحسن على العريضى (م 210 ق ۵ / 220 ق ۶ ) ابن جعفر بن محمّد بن على بن الحسين بن على بن ابي طالب عليهم السلام است .
او از راويان بنام و داراى حسن شهرت در بين بزرگان از علما و رجاليان بوده است . شيخ مفيد در توصيف على بن جعفر مى گويد :
كان علي بن جعفر رضى الله عنه راوية للحديث، سديد الطريق، شديد الورع، كثير الفضل . ۷
همچنين آورده است :
1.الكافي ، ج ۱ ، ص ۳۵۱ .
2.الغيبة ، ص ۷۳ .
3.الكافي ، ج ۱ ، ص ۴۹۶ .
4.رجال النجاشى ، ص ۳۳۴ .
5.مسائل علي بن جعفر، مقدمه تحقيق ، ص ۲۹ .
6.تهذيب التهذيب ، ج ۷ ، ص ۲۵۸ ؛الذريعة ، ج ۲۰ ، ص ۳۶۰ .
7.الارشاد ، ج ۲ ، ص ۲۱۴ .
