و طريق نسخه غير مبوّب را اين گونه :
أخبرنا أبو عبداللّه بن شاذان، قال : حدّثنا أحمد بن محمّد بن يحيى، قال : حدّثنا عبداللّه بن جعفر، قال : حدّثنا عبداللّه بن الحسن بن علي بن جعفر بن محمّد، قال : حدّثنا علي بن جعفر . ۱
اين بدان معناست كه نسخه اى كه علي بن أسباط بن سالم روايت كرده، بر اساس موضوعات فقهى تبويب شده و نسخه اى كه نواده على بن جعفر روايت نموده، بدون تنظيم و تبويب بوده است .
عبداللّه بن جعفر الحميرى القمي در قرب الاسناد متن كامل «مسائل» را با استفاده از نسخه «عبداللّه بن الحسن العلوي، عن جدّه علي بن جعفر» به صورت مبوّب آورده است . ۲
اين مطلب كه با بيان نجاشى مغايرت دارد، مى تواند ناشى از احتمالات زير باشد :
الف) گزارش نجاشى از اساس مخدوش باشد ؛
ب) ترتيب مبوّب و غير مبوّب در كتاب نجاشى، به دست استنساخ كنندگان كتاب او به اشتباه جا به جا شده باشد؛ به اين معنا كه در اصل كتاب وى نسخه روايت شده از على بن أسباط غير مبوّب و نسخه عبداللّه بن الحسن بن علي بن جعفر بن محمّد، مبوّب بوده باشد. اين مطلبى است كه در مقدّمه تحقيق كتاب (چاپ آل البيت) مطرح شده است . ۳
ج) حميرى نسخه غير مبوّب را به دست آورده و خود آن را تنظيم نموده است ؛
د) كتاب روايت شده از طريق عبداللّه بن الحسن العلوي متعدّة و بعضى نسخ آن مبوّب بوده كه به دست حميرى رسيده است و بعضى غير مبوّب كه مطابق گزارش نجاشى بوده است . اين احتمال با توجّه به احاطه نجاشى به نسخه هاى مختلف كتاب و شهرت آنها بعيد به نظر مى رسد .
گذشته از احتمالات فوق، تأليف مجدّد و تغيير در متن، امرى رايج در نگارش كتاب بوده است ؛ چنان كه گاه، مؤلّفان به دليل دست يافتن به منابع جديد يا اقدام بر ارائه و تنظيم مجدّد ابواب كتاب، در آن تغييراتى ايجاد مى نمايند . اين مطلب با دسترسى بازماندگان مؤلّف بر آخرين نگارش از متن، تناسب بيشترى دارد و نقل نسخه مبوّب كتاب را به واسطه نواده على بن جعفر تأييد مى كند .
أحمد بن محمّد بن خالد البرقى (م 280 ق) در نقل احاديث كتاب مسائل در المحاسن از دو طريق / نسخه بهره جسته است ؛ نسخه على بن أسباط و نسخه موسى بن القاسم [البجلي] . ۴
نسخه هايى از كتاب مسائل علي بن جعفر ـ كه شهرت يافته و بزرگان، در نقل حديث بر آن اعتماد نموده اند ـ نسخه روايت شده از العمركي بن علي النيسابوري و موسى بن القاسم البجلي از على بن
1.رجال النجاشى ، ص ۲۵۱ .
2.قرب الاسناد ، ص ۱۷۶ ـ ۳۰۰ .
3.مسائل علي بن جعفر ، ص ۷۰ ـ ۷۱ .
4.ر . ك : المحاسن ، ج ۲ ، ص ۶۱۷، ۶۱۸، ۶۲۰، ۶۲۶، ۶۲۸، ۶۲۹ و ۴۵۳ .
