جعفر است . روشن نيست كه اين دو نسخه با كدام يك از گزارش هاى نجاشى (مبوّب و غير مبوّب) مطابقت دارند .
نسخه اى از كتاب ـ كه كلينى غالبا از آن استفاده نموده ـ از طريق «محمّد بن يحيى عن العمركي بن علي النيسابوري عن علي بن جعفر» است كه در اكثر موارد، تعبير «عن أخيه أبي الحسن» و گاهى «عن أخيه موسى عليه السلام» در سند آمده است . ۱
نسخه ديگرى كه كلينى از آن استفاده نموده، از طريق «سهل بن زياد، عن موسى بن القاسم البجلي، عن علي بن جعفر» است . او اين نسخه را گاهى به واسطه «علي بن محمّد» ۲ ، گاهى به واسطه «علي بن محمّد و محمّد بن الحسن» ۳ و گاهى با عبارت «عدة من أصحابنا» ۴ از سهل بن زياد نقل نموده است . همچنين كلينى در دو مورد نسخه موسى بن القاسم را از طريق «محمّد بن يحيى عن بنان بن محمّد» نقل كرده است . ۵ شايان ذكر است كه نسخه اى از كتاب مسائل نيز از طريق علي بن أسباط به دست كلينى رسيده، كه روايان مختلفى آن را نقل كرده اند . ۶ كلينى در كتابش به طرق ديگرى هم، سؤالات على بن جعفر را آورده است . ۷
شيخ صدوق نيز در مشيخه الفقيه همان دو طريق (العمركى بن على البوفكى و موسى بن القاسم) را طريق خود به روايات على بن جعفر معرّفى نموده است . ۸
شيخ طوسى نيز طريق خود به كتاب رابه واسطه صدوق به همان دو راوى ۹ و به واسطه ابن غضايرى تنها به العمركى بن على البوفكى ۱۰
منتهى نموده است .
نسخه ديگرى از كتاب كه از آن مى توانيم با عنوان نسخه الايضاحِ كتاب مسائل ياد كنيم، در كتاب الايضاح از قاضى نعمان (م 363 ق) گزارش شده است . بخش بر جاى مانده الايضاح در دفتر دهم ميراث حديث شيعه ۱۱ به چاپ رسيده است . اين نسخه از مسائل را الحسين بن على بن حسن بن
1.الفهرست ، ص ۱۵۱ .
2.ر . ك : الكافي ، ج ۱ ، ص ۱۹۳، ۱۹۵، ۲۵۵، ۴۲۷ و ۴۵۸، ج ۲ ، ص ۱۸۵ و ۴۲۱، ج ۳ ، ص ۶، ۲۹، ۳۶، ۴۴، ۶۰، ۶۱، ۷۴، ۱۴۲، ۱۹۰، ۲۱۲، ۳۳۲، ۳۹۱، ۴۰۴، ۴۵۹ و ۵۵۹، ج ۴ ، ص ۱۱۰، ۱۳۳، ۲۶۵، ۳۶۷ و ۴۲۰، ج ۵ ، ص ۱۲۳، ۲۴۱ و ۲۹۱، ج ۶ ، ص ۳۸، ۴۴، ۱۶۵، ۱۸۸، ۱۹۶، ۲۰۱، ۲۱۸، ۲۲۱، ۲۲۲، ۲۴۵، ۴۷۷، ۴۸۷، ۵۱۵، ۵۲۷ و ۵۴۱، ج ۷ ، ص ۲۵۷ و ۳۹۷ .
3.الكافي ، ج ۱ ، ص ۱۹۳ و ۳۳۹ .
4.همان، ج ۱ ، ص ۱۹۵، ۲۵۵ و ۴۲۷ .
5.همان ، ج ۴ ، ص ۲۶۵، ج ۶ ، ص ۴۲۱ .
6.همان : ج ۴، ص ۲۴۲ و ۵۴۳ .
7.ر.ك : الكافي ، ج ۵ ، ص ۱۳۵، ج ۶ ، ص ۴۱۴ و ۴۶۹، ج ۷ ، ص ۲۶۶ .
8.ر.ك : همان ، ج ۵ ، ص ۴۹۷، ج ۶ ، ص ۲۲۴ و ۲۶۴ .
9.كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج ۴ ، ص ۴۲۲ .
10.مشيخه تهذيب الأحكام ، ج ۱۰ ، ص ۸۶ .
11.ميراث حديث شيعه ، ج ۱۰ ، ص ۳۵ ـ ۲۱۸ .
