2 ـ 4 ـ 2 . جرقّه آغازين كشفى ارزشمند

نيز بسا كه حديثى ضعيف مشتمل بر مطلبى باشد كه جرقّه آغازين تحقيقاتى گردد و پژوهشگر را به حقيقتى ناب و ارزشمند برساند .

3 ـ 4 ـ 2 . بهره مندى از آثار احتياط علمى و عملى

بسا حديثى ، مثلاً فقهى يا پزشكى ، صدورش از معصوم محرز نيست ، اما مؤمن به لحاظ احتمال صدورش ، تعبّدا و يا براى اجتناب از آثار وضعى ، در برخى خوردنى ها و مانند آنها ، احتياطى عملى يا علمى نمايد و از عوارض آن محفوظ بماند ، يا راهى علمى به رويش باز گردد يا از زحمت اعاده عمل ، در شرايط عدم اِجزا ، مصونيت يابد .

4 ـ 4 ـ 2 . كاربرد در عرصه تسامح در ادلّه سنن

تمام موارد تسامح در ادلّه سُنَن را مى توان از موارد عمل به حديث ضعيف نيز برشمرد؛ مثل موارد و فوايد مترتّب بر جريان ادلّه «من بلغ» و حسن انقياد و مانند اينها .

5 ـ 4 ـ 2 . ربّ حامل فقه إلى من هو أفقه منه

ممكن است حديثى ، به اصطلاح ، صحيح السند يا ضعيف ، داراى مضمونى شاذّ يا مشتمل بر مشكلى دلالى باشد و در موارد حديث پژوهىِ اثباتى ، مانند فقه نتوان به مضمون آن فتوا داد و از آن بهره جست ، اما نبايد چنين احاديثى را از نقل در كتب كنار نهاد و يا مورد تهاجم قرار داد ؛ زيرا بسا بلندى مفاد حديث ، آن را مشكل نموده و از سطح انديشه معمول حديث پژوهان فراتر برده باشد ، كه اگر به دست حديث پژوهان ديگر برسد ، ممكن است به ژرفايش پى برده ، از مضامينش بهره ها بردارند .

3 . نقد ، تأويل و دفاع دلالى در دو رويكرد

اين فصل به بررسى سه مبحث زير مى پردازد : 1 . مقتضيات نقد و دفاع اثباتى (در حيطه محتوا) ، 2 . مقتضيات نقد و دفاع ثبوتى ، 3 . محدوده ثبوتى و اثباتى تأويل .

1 ـ 3 . مقتضيات نقد و دفاع اثباتى در محتوا

نقد و دفاع اثباتى از محتواى حديث تابع انطباق و عدم انطباق آن با ادلّه اثباتىِ معتبر و مقبول در حوزه مورد پژوهش است .
بنابراين ، صرف نظر از لزوم احراز سند و صدور حديث و اعتبار اثباتى آن در حوزه كار بردى مورد نظر ، بايد توجّه داشت كه اعتبار دلالى حديث نيز تابع شرايطى است كه ذيلاً مورد اشاره قرار مى گيرد :
1 . وجود دلالت به صورت صريح ، مگر آن كه در حوزه كار بردى مربوط ، به كمتر از آن نيز بسنده