... وَرَحْمَتِى وَسِعَتْ كُلَّ شَىْ ءٍ ...^۱
.
و بنده در برابر رحمت خداوند متعال چيزى بسيار ناچيز از اشياى اين جهان است.
از توصيف اين تقابل ، نمونه هايى دل انگيز را مى توان يافت. نمونه هايى با شكوه از ادب و نيايش در برابر رحمت خداوند متعال را از امام سجاد عليه السلام به روايت أبو حمزه ثمالى مى خوانيم :
كدامين جهالت و بد كارى است كه لطف و كرم تو آن را فرا نمى گيرد؟ يا چه زمانى است كه پيش از زمان حلم تو است؟ و اعمال نيك ما در برابر نعمت هاى تو چه ارزش دارد؟ و چگونه اعمال زشت مان را با وجود لطف و كرم بى انتهايت بسيار بدانيم؟ آرى چگونه مجال بر گناهكاران با وجود رحمت واسعه بى پايانت تنگ خواهد شد.و اى پروردگارم ، من ذره ناچيز كيستم؟ مرا به فضل و كرمت ببخش و به عفو و رحمتت بر من منت گذار.اى پروردگار من ، كردار زشتم در پرده دار و از گناهانم به بزرگوارى ذاتت درگذر.

3 ـ 1 ـ 1 . آرامشى بين بيم و اميد

اميد يكى از دو بُعد امنيت يا آرامش است و بعد ديگر آن بيم يا ترس از خداوند متعال است . در واقع آرامشى كه يك سوى آن بيم از خداوند عز و جل نباشد ، انسان را به معصيت مى كشاند.
همانا اميدوارى حالتى است كه انسان در آن ناچار از پيوند با خداوند متعال است، و بدون آن، اميدوارى نيز پيوند انسان با خداوند پيوندى ناخالصانه و از روى بيم و هراس خواهد بود. خداوند متعال هرگز اين چنين پيوندى را خوش آيند ندارد. همچنين اين پيوند در نفس بنده نيز اثرى جز تزلزل و نا آرامى يا اضطراب نخواهد داشت. و هيچ گونه آرامش و سكينه اى براى انسان به ارمغان نخواهد آورد. عكس يا خلاف اين موضوع نيز كاملاً صادق است ، زيرا هنگامى كه پيوند انسان با خداوند متعال فقط بر اميدوارى به او استوار باشد، هيچ گونه ترسى به همراه نخواهد داشت. همچنين انسان را نسبت به انجام معصيت بى پروا نمى گذارد. همچنين بنده به اميدوارى، در مراقبه و نگه داشتن نفس خود از لغزش گاه ها و آزمايش ها يا امتحان هاى نفسانى، دچار سهل انگارى و نفوذ شيطان در نفس خود نمى شود. چه بسا انسان را از امثال اين لغزشگاه هاى ترسناك نيز دور بدارد ؛ زيرا كه اميدوارى، آدمى را از مكر خداوند متعال در امان نگه داشته و بر خدا ترسى او غلبه نمى يابد.
ولى پيوندى از روى ترسْ انسان را به خداوند متعال نرسانده و به شناخت و دريافت كاملى از پروردگار خود نايل نمى آورد ؛ زيرا كه پيوندى ناقص و نا خالصْ وصال، شناخت و دريافتى ناقص و نا خالص را در پى خواهد داشت. نزاهت و ارزش انسان فقط به نزاهت پيوند او با خداوند متعال بستگى