شيوه هاى جعل حديث

قاسم بستانى ^۱

چكيده :

حديث موضوع و ساختگى، بنابر شواهد تاريخى و اتفاق علماى مسلمان، از پديده هاى كهن ميراث حديثى مسلمانان است كه سابقه آن به زمان پيامبر صلى الله عليه و آله بر مى گردد . اين پديده از ابعاد مختلفى، مانند زمان آغاز جعل حديث، آغازگران جعل حديث، زمينه ها و علل جعل حديث، وضاعان حديث و ... قابل بررسى و مطالعه است . در اين مقاله تلاش مى شود به اختصار به يكى از اين ابعاد، يعنى شيوه هاى جعل حديث، پرداخته شود تا معلوم شود كه سازندگان احاديث جعلى چگونه به خلق احاديث موضوع مى پرداختند . علاوه بر آن، براى تكميل بحث، به دو مطلب مرتبط ديگر يعنى منابع جعل كنندگان حديث و مضامين احاديث موضوع، اشاره مى شود.

كليد واژه ها : حديث، جعل، موضوع، شيوه ها، منابع، مضامين .

1 . شيوه هاى جعل حديث

جعل كنندگان حديث، شيوه هاى چندى را براى جعل حديث تجربه كرده اند كه ذيلاً مهم ترين اين شيوه ها ذكر مى شود :
1 ـ 1 . جعل كنندگان حديث، تمام متن حديث را، با معانى و الفاظ آن، ساخته و براى آن سندى تا پيامبر صلى الله عليه و آله درست مى كنند . ^۲ سند اين حديث نيز ممكن است، به نوبه خود، ساختگى يا همچنان كه خواهيم ديد، سند حديثى ديگر و شناخته شده اى باشد .
برخى اين شيوه را نوعى خيال پردازى و شبيه به هذيان گويى دانسته اند ^۳ و همچنان كه برخى