نقد و بررسي حديث در تفسير الميزان - صفحه 200

علامه ضمن تأكيد بر اين مطلب كه شأن رسول خدا صلى الله عليه و آله در تبيين قرآن تنها جنبه تعليم و آموزش است و در آيه «وَ أَنزَلْنَآ إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ» (سوره نحل، آيه ۴۴) و آيه «وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَـبَ وَ الْحِكْمَةَ»۱ بر همين منصب اشاره شده است، اظهار مى دارد :
رسول اكرم صلى الله عليه و آله به شهادت آيات مذكور، آنچه را كه قرآن به نفسه دلالت بر آن دارد و خداوند متعال در كلام خود آن را اراده كرده است، براى مردم توضيح داده و بيان مى كند ؛ نه آن كه آن حضرت معانى و مطالبى را گفته باشد كه از خود قرآن و كلام الهى قابل فهم نباشد ....
گذشته از اين ، اخبار متواترى كه از آن حضرت درباره توصيه به قرآن و تمسك به آن و همچنين فرموده هاى آن حضرت درباره عرضه كردن روايات به قرآن و تشخيص صحيح و سقيم آنها رسيده است، همگى گواه آن است كه مى توان جميع مطالبى را كه از پيغمبر صلى الله عليه و آلهنقل شده، از كتاب الهى و قرآن استفاده كرد . آرى، اگر كلمات قرآنى متوقف بر بيانات نبوى باشند، دور بوده و بطلان آنها از واضحات است . ۲
علامه، پس از اين توضيحات، نتيجه مى گيرد كه راه درك معانى آيات قرآن مسدود نيست و بيانات الهى به تنهايى كافى است كه آدمى را به مراد و مقصد خويش رهبرى كند. به عبارت ديگر، قرآن در افاده منظور خود احتياج به چيز ديگرى ندارد .
از طرف ديگر مى بينيم كه علامه همواره بر عرضه روايات بر قرآن تأكيد مى ورزد و حتى از حديثى كه از سند صحيحى برخوردار بوده، ولى مخالف با قرآن است، چشم پوشى مى كند :
روايات تفسيرى اگر واحد باشند، حجيت ندارند، مگر اين كه با مضمون آيات موافق باشند كه در اين صورت به مقدار موافقتشان با مضامين آيات، حجيت دارند. پس كسى كه متعرض بحث از روايات غير فقهى مى شود ، در درجه اول بايد از موافقت و مخالفتش با كتاب بحث كند. آن گاه اگر متوجه شد روايتى با ظاهر كتاب موافق است، بگيرد وگرنه طرح كند. پس ملاك اعتبار روايت تنها و تنها موافقت كتاب است و اگر موافق با كتاب نبود، هر چند سندش صحيح باشد، معتبر نيست و نبايد فريب صحت سندش را خورد. پس اين كه مى بينيم بسيارى از مفسران عادت كرده اند كه بدون بحث از موافقت و مخالفت كتاب، سند روايت را مورد رسيدگى قرار داده و به صرف سند، به اعتبار روايت حكم مى كنند، آن گاه مدلول آن را بر كتاب خدا تحميل نموده، و كتاب خدا را تابع و فرع روايت مى شمارند، روش صحيحى نيست و هيچ دليلى بر صحت آن نداريم . ۳
علامه در مقامى ديگر، ضمن تأكيد بر مطلب فوق ، اظهار مى دارد كه قرآن، ميزان كلى براى

1.سوره جمعه ، آيه ۲ .

2.الميزان، ج ۳، ص ۸۷.

3.همان، ج ۹، ص ۲۲۰.

صفحه از 221