در دوره هاى اخير مسلك تازه اى در تفسير به وجود آمد و جمعى از كسانى كه در زمره مسلمانان هستند، بر اثر سر و كار داشتن با علوم طبيعى ـ كه با حس و تجربه قرين است ـ و علوم اجتماعى ـ كه متكى بر آمارهاى حسى است ـ به نظريه فلاسفه حسى اروپا تمايل پيدا كردند. اينان مى گويند حقايق دينى نمى توانند با اصول علمى مخالفت داشته باشند و بنابراين، چنانچه در مطالب دينى، موضوعاتى بر خلاف علوم ديده شود، مانند عرش و كرسى و لوح و قلم، حتما بايد تأويل شوند ... .
اينها مى افزايند كه چون مداخلات ناروايى در روايات به عمل آمده، قابل اعتماد نيستند. همچنين براى تفسير قرآن نمى توان از آراى گذشتگان ـ كه متكى بر استدلالات عقلى بوده ـ استفاده كرد؛ زيرا علم به اتكا حس و تجربه، اين روش را باطل كرده است. بنابراين، بايد تفسير قرآن را از خود قرآن استفاده كرد، مگر مواردى كه علم مشخص كرده و آن را اثبات نموده است . ^۱
وى سپس به نقد و ارزيابى اين ديدگاه مى پردازد و اساس اشتباه اين گروه را در محور قرار دادن نظريات علمى و تطبيق آيات قرآنى بر آنها مى داند .
اما در بحث از روايات، به ويژه روايات تفسيرى ـ كه مد نظر مؤلف الميزان بوده است ـ نوعى تفصيل مشاهده مى شود؛ بدين ترتيب كه قوانين ثابت و قطعىِ علمى در نقد و بررسى روايات كاربرد دارند، ولى نظريات و تئورى هاى اثبات نشده قابل اتكا نيستند. علامه اين مطلب را اين چنين بيان مى كند :
در اين معنا [اشاره به محتواى روايات منقول] روايات ديگرى نيز هست و مى توان مضمون آنها را با فرضيات علمى جديد درباره خلقت جهان و هيأت آن تطبيق كرد، جز اين كه ما از اين كار امتناع كرديم؛ به دليل اين كه نمى توان حقايق قرآنى را با حدس و فرضيات علمى محدود كرد؛ مادامى كه اين فرضيات قطعى نشده اند . ^۲
يك نمونه از نقد روايات براساس قطعيات علمى:
علامه پس از نقل رواياتى در مورد هاروت و ماروت و سياره زهره و نسبت هاى ناروايى كه در اين اخبار به پيامبران داده مى شود و مطلبى كه درباره سياره زهره گفته مى شود، چنين اظهار نظر مى كند:
[در برخى از اين روايات] به سياره زهره نسبت داده اند كه زنى فاحشه بود و به اين علت مسخ شد ـ و اين مسخره است ـ زيرا كه اين سياره در آفرينش و خلقت، پاك خلق شده است و خداوند به آن سوگند خورده است «الْجَوَارِ الْكُنَّسِ»^۳ علاوه بر اين علم نجوم