مشاهده كرد. در اينجا به نمونه اى از مطالب تاريخى اشاره مى شود .
بخش مطالب تاريخى معصومان شامل مواردى همچون تولد، نَسَب و مادر، القاب و كنيه ها، فرزندان، نقش نگين انگشترى و بالاخره معرّفى باب هاى آنان است .
نويسنده در آغاز اين بخش ، مطالب خود را در مورد هر امام ، تا امام قبل از امام حسن عسكرى عليه السلام از قول امام عسكرى عليه السلام نقل مى كند كه به نظر مى رسد تنها مطالب آغازين آن ، يعنى تاريخ تولد، تاريخ وفات و مقدار عمر آن معصومان منسوب به اين سلسله سند باشند و مطالب ديگر به ويژه مطالبى همچون معرّفى ابواب تك تك ائمه عليهم السلام از اين سند بهره مند نيستند .
با توجه به وقوع ابن ابى الثلج بغدادى (م 325 ق) در سلسله اسناد اين نوشته و نيز با مقايسه مطالب اين بخش با كتاب تاريخ الائمة ابن ابى الثلج ۱ به خوبى مى توان اقتباس تقريبا كامل او از ابن ابى الثلج را در اين بخش ثابت دانست ؛ همچنان كه مشابهت هاى فراوانى را مى توان بين اين كتاب و كتاب الانوار محمد بن همام اسكافى ـ كه هم اكنون گزيده اى از آن با عنوان منتخب الانوار در دسترس است ـ مشاهده كرد. ۲
گرچه مطالب اين بخش ، در بيشتر موارد ، به نكات ياد شده منحصر مى شود، اما در مورد برخى از معصومان به نكات تاريخى ديگرى در اين كتاب برخورد مى كنيم كه از آن جمله مى توانيم «حديث فدك» ۳ و خطبه حضرت زهرا عليهاالسلام ۴ ، ماجراى چگونگى خروج امام رضا عليه السلام از مدينه به سوى مرو و برخى از اتفاقات مسير را شاهد بياوريم. از نكات قابل توجه در اين بخش، فراوانى رواياتى است كه به سبك داستانسرايى و قصه گويى به فربه تر كردن روايات و يا جعل ابتدايى آنها پرداخته است. ۵
نفوذ عقايد اسماعيلى در اين روايات همچون ادوار سبعه ۶ ، ترسيم دوران ظهور و قيامت از ديگر مطالب قابل تأمل است كه به عنوان مثال در قسمت اخير ، نور امام سرتاسر زمين را از خورشيد و ماه بى نياز كرده و تمامى شرور و فسادها از روى زمين رخت بربسته و مؤمن به راحتى به همه تمايلات مادى خود دست پيدا مى كند. در اين دوره از وسوسه هاى شيطان نيز اثرى نيست ؛ حتى درختان نيز بى خار مى گردند. ۷ به نظر مى رسد آرمان هاى اسماعيليه درباره ظهور قائم عليه السلام در اين روايت به بهترين وجه متجلى شده است. اين در حالى است كه در روايات ديگر ، چهره اى بسيار خشن از
1.ر . ك : مجموعة نفيسة، تاريخ الائمة، ص ۹ ـ ۲۷ ؛ تاريخ اهل البيت عليهم السلام ، مقدمه محققانه كتاب اخير براى آشنايى با اين كتاب بسيار مفيد است.
2.ر . ك : منتخب الأنوار.
3.دلائل الامامة، ص ۱۰۹ ـ ۱۲۵.
4.همان، ص ۳۴۹ ـ ۳۵۸.
5.به عنوان مثال: همان، ص ۹۵ ـ ۱۰۰، ۱۳۱ ـ ۱۳۴، ص ۲۳۳ ـ ۲۴۱، ۲۷۳ ، ۲۷۴ ، ۳۷۶ ـ ۳۸۲، ۳۸۴ ـ ۳۸۸، ۴۲۸ ـ ۴۳۱ و ۴۸۹ ـ ۴۹۶.
6.همان، ص ۱۰۵.
7.همان، ص ۴۶۲ ـ ۴۶۳ .
