از سوى ديگر ، سخنان معصومان عليهم السلام ، داراى وجوه معنايى هستند ؛ همان گونه كه امام صادق عليه السلام در حديثى فرمودند :
قرآن بر هفت حرف نازل شده است و امام مى تواند حدّاقل بر هفت وجه فتوا دهد .
سپس فرمودند :
اين عطاى ماست . پس مى توانيم آن را بدون حساب ببخشيم يا نبخشيم .۱
بنابراين ، چنين نيست كه حديث فقط در چارچوب سبب صدورش معنا شود ، بلكه سبب صدور مى تواند روشن كننده يكى از معانى حديث باشد . به عبارت ديگر ، معناى اوّليّه حديث را مى توان با استفاده از سبب صدور آن به آسانى درك كرد و معانى ديگر را در زمينه مقصود اصلى حديث ، مى توان از آن استنباط كرد .
آثار و كتب مربوط به اسباب صدور احاديث
دقيقاً معلوم نيست كه نگارش مطالب مربوط به اين موضوع از چه زمانى آغاز شده است . اين علم يكى از انواع علوم حديث است كه بيشتر علماى متقدّم در علوم حديث و اصول آن ، به اين موضوع نپرداخته اند و در كتبى كه در فن علم الحديث نوشته اند ، آن را ذكر نكرده اند . ۲
دكتر يحيى اسماعيل ۳ مى نويسد :
اين كه از چه زمانى تصنيف نويسى در اين موضوع شروع شد ، امرى است كه مصادر ، جز در موارد نادرى به آن اشاره نكرده اند . ۴
سيوطى ۵ مى گويد :
يكى از متقدّمان ، تأليفى در اين موضوع دارد ، ولى اطّلاعى از آن ندارم و فقط در شرح حال نويسنده ، ذكرى از آن كرده اند و حافظ ابوالفضل بن حجر در شرح نُخبه آن را ذكر كرده است . ۶
ابن دقيق العيد ۷ مى نويسد :
يكى از متأخّران اهل حديث شروع به كار تصنيف در اسباب حديث كرد . همان طورى كه در باب
1.بحارالانوار ، ج ۸۹ ، ص ۴۹ .
2.الوسيط ، ص ۴۶۶ .
3.وى كتاب اسباب ورود الحديث سيوطى را تحقيق كرده و به عنوان رساله دكترى ارائه داده است .
4.اسباب ورود الحديث ، ص ۵۸ .
5.جلال الدّين ، عبدالرّحمن بن ابى بكر سيوطى ، در سال ۸۴۹ق ، در مصر متولّد شد و در سال ۹۱۱ق ، در قاهره وفات يافت . او پيشوا ، حافظ ، مورّخ و اديب بوده و حدود ششصد تصنيف داشته است ؛ از جمله : الاتقان فى علوم القرآن ، تدريب الرّاوى و تفسير درّالمنشور (الاعلام ، ج ۳ ، ص ۳۰۱) .
6.اسباب ورود الحديث ، ص ۱۰۷ .
7.محمّد بن على بن وهب بن مطيع ، ابوالفتح ، تقى الدّين قشيرى ـ كه مانند پدر و جدّش به ابن دقيق العيد معروف است ـ قاضى و از بزرگان علم اصول است . در سال ۶۲۵ق ، در ينبع متولّد شد و در سال ۷۰۲ق ، در قاهره وفات يافت . از آثار او احكام الاحكام در حديث ، تحفة اللّبيب فى شرح التّقريب ، شرح اربعين حديثاً للنّووى و ... هستند (الاعلام ، ج ۶ ، ص ۲۸۳) .
