نگاهي کلي به اسباب صدور احاديث - صفحه 40

عدّه اى از راويان ، ضرورتى براى وجود آنها در كنار احاديث و در كتب حديثى نمى ديدند و آنها را حذف كرده باشند و يا بعضى از راويان عمداً و از روى غرض ورزى آنها را از بين برده باشند ؛ مثلاً ممكن است حديثى در مدح يا نكوهش بعضى افراد گفته شده و سبب صدور حديث اشاره به نام آن افراد داشته باشد و مغرضان سبب صدور آن را حذف كرده باشند .
و . بعضى از سبب صدورها كه در آنها سؤال پرسشگر يا وقوع حادثه اى نقل شده است ، جزئى و قابل ذكر بودند ، امّا بعضى از اسباب صدور حديث كلّى بودند ؛ مانند بحث هاى متوالى درباره يك موضوع ، طى چند روز يا چند هفته يا چند ماه ؛ از جمله ، جلسه هاى تفسير آيات قرآن كريم ، جلسه هاى توضيح مسائل شرعى يا اصول اعتقادى ، جلسه هاى ردّ شبهات روز و ... در اين گونه موارد ، چون سبب صدورها كلّى بودند ، در هنگام نقل احاديث چندان مورد توجّه نبودند و راويان فقط احاديث معصومان عليهم السلام را ـ كه در جلسات بيان مى كردند ـ نقل كرده اند .

3 ـ 2 ـ 2 . مهم ترين عوامل عدم نقل و نگارش اسباب صدور احاديث

هر چند ممكن است موارد ذكر شده از عوامل عدم نقل و نگارش سبب صدور احاديث قلمداد شوند ، امّا به نظر مى رسد دو عامل مهم ديگرى نيز وجود داشته كه نقش بسيار زيادى در عدم نقل و نگارش سبب صدور احاديث داشته اند و نقش آنها نسبت به عوامل ديگر آن قدر زياد است كه مى توان آنها را مهم ترين عوامل به حساب آورد . آن دو عامل عبارت اند از : جلوگيرى از حصر معناى حديث در سبب صدور و اجتناب از برداشت هاى سطحى ، نادرست و محدود .
براى روشن شدن مطلب ، دو بحث مهمّ ذيل به عنوان مقدّمه ارائه مى شوند و سپس توضيحاتى درباره آن دو عامل داده مى شود .
الف . اسباب خاص و احكام عام ؛ معصومان عليهم السلام ، تبيين كننده معارف الهى بوده اند و غرض كلّى حاكم بر سخنان ايشان ، تشريح شريعتى بوده است كه براى هميشه مورد استفاده باشد . بنابراين ، اگر بخشى از بيانات ايشان به لحاظ مصادف شدن با يك حادثه يا جريانى بيان شده است ، به اين معنا نيست كه معناى حديث محصور به آن مورد خاص باشد ، بلكه سبب صدور حديث ، بيان مصداق و نمونه اى است كه حديث درباره آن گفته شده است . لذا حديث مصداق هاى خود را در طول زمان شامل مى شود و در موارد مشابه سريان و جريان دارد ؛ يعنى براى هر شخص ديگرى كه آن جريان اتّفاق بيافتد ، حكم حديث درباره او نافذ است .
بنابراين ، يك جريان خاص نمى تواند كليّت و عموميّت كلام معصوم عليه السلام را محدود سازد و موجب انحصار آن شود ؛ زيرا اگر چنين بود ، كاربرد عملى بسيارى از احاديث از بين مى رفت و در ساير موارد قابل استفاده نبودند و با از بين رفتن اسباب صدور حديث بايد احكام و مفاهيم حديث نيز غير قابل استفاده مى شدند . پس مى توان گفت كه كلام معصوم عليه السلام عام و شامل تمام افراد است يعنى ، براى تمام انسان ها در هر مكان و زمانى قابل استفاده است .

صفحه از 45