رايج فقهى نمايند و مجرد كردن رد كردن بعضى از احكام، به معناى عدم پايبندى آنها به احكام و آراى مذاهب فقهى اسلامى نيست. بنابراين، شايسته است كه اين دو نوع شناخت را از هم جدا بدانيم:
الف . شناخت فقهى: در اين شناختْ جايى كه فقيه وظيفه عملى مكلف را بيان مى دارد، در مقام عمل به حديث نمى تواند از شيوه معروف و رايج فقهى و شيوه اى كه علماى اصول فقه با تلاش خود به پايه ريزى و تأسيس آن در فقه پرداخته اند و همچنين از اظهار نظرهاى شارع مقدّس ـ كه قبل از اينها ثبت شده است ـ فراتر بروند؛ اگرچه آن شيوه بر اساس دسته اى از اصول عقلايى باشد كه جزء ديدگاه هاى شارع مقدّس بوده و از او شنيده شده است.
ب . شناخت قراردادى: و نوعى از شناخت است كه در آن تحصيل يقين انتظار مى رود. از اينجا مسأله اى كه اين مدرسه در پيش روى حديث ايجاد كرده اند، پديد مى آيد؛ ولى هرگز اين مدرسه در تصحيح حديث از طريق اعتماد بر رازگشايى مسأله را حل نمى كند، مگر در سطح فردى. در اينجاست كه ما مى گوييم اين مدرسه هيچ اقدام جديدى براى شناخت حديث انجام نداده و هيچ پاسخى بر پرسش هاى شناخت شناسى كه مرجّح تر و برتر از پاسخ هاى علم اصول فقه باشد، ارائه نداده است.

2 ـ 1 . اين مدرسه چگونه با حديث برخورد مى كند؟

اگر حديث در نزد برخى از پيروان اين مدرسه مصدرى از مصادر شناخت به شمار مى آيد، پس نگرش آنان نسبت به حديث چگونه است؟ هيچ تريدى نيست كه حديث از متن و سند تشكيل يافته است. اينان به اين دو موضوع چگونه مى نگرند؟

1 ـ 2 ـ 1 . متن حديث

انديشه ظاهر و باطن نزد پيروان اين مدرسه از قرآن به حديث سرايت كرده است. آنان معتقدند كه حديث هم مانند قرآن مجيد داراى ظاهر و باطن است. از اين رو، زمانى كه مقدمه صدرالمتألّهين را در شرحش بر كتاب اصول الكافى مى خوانيم، درمى يابيم كه ملاّصدرا چگونه با نقد خود، روش فقها را در تعامل با حديث نشانه رفته است. به اعتقاد وى علم الحديث مانند علوم القرآن شامل ظاهر و باطن، مجمل و مبيّن، تفسير و تأويل، محكم و متشابه، ناسخ و منسوخ و... است. در حديث نيز دانش هاى دنيوى و اخروى، رفتارهاى اجتماعى، شهودگرايى و مكاشفه هاى عرفانى وجود دارد. انتقاد ملاّصدرا بر روش فقها بدين دليل است كه وى معتقد است كه در روش فقها شيوه اى است كه حديث را از محتوايش تهى مى كند و لذا مى گويد:
چه بسا اگر از او (كسى كه به دانش حديث اشتغال دارد) درباره شناخت بخشى از اركان و ايمان به آيات قرآن و احاديث رسول انس و جن و ائمه طاهرين ـ عليهم صلوات اللّه الرحمن ـ كه به آن تصريح كرده اند، همانند علم و شناخت نفس، مقامات و چگونگى پيدايش آن و پيدايش روز بازپسين و چگونگى احوال انسان در قبر و برانگيخته شدنش، صراط، ميزان، حساب، موقف،