يعنى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در طول عمر شريفش بندگان را با حد نهايت علمى كه داشت، مخاطب قرار نداد.
اما چگونه ايشان از اين حديث، عمق دوردست و مشكل و دشوارى بسيارِ حديث نبوى را فهميده است، سؤال ماست. آية اللّه جوادى آملى در اينجا مقدمه اى براى اثبات چرايى اين نتيجه گيرى به اين شرح مى آورد: همانا پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله هيچ چيزى را از معارف الهى پنهان نمى كرد؛ بلكه آن حضرت هر چيزى را به سمت و سوى عالم حضور و شهود، يعنى اين دنيا سوق مى داد. ديگر اين كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله از همه اخبار غيبى سخن گفته است. اين، همان چيزى است كه آيه كريمه تأييد مى كند:
وَ مَا هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنِينٍ 1 ؛ و اين رسول شما بر وحى و گزارش از عالم غيب بخل نمى ورزد [و شما را از علم وحى خود آگاه مى سازد].
به تعبير ديگر، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به غيب بخل نورزيده و هر آنچه را كه از عالم ملكوت دريافت مى كرد، به عالم ملك (اين دنيا) مى آورد. شايد ايشان با اين مقدمه مى خواسته اشكال مقدّر را دفع كند كه حديثْ دشوارى كلام پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله را تأييد نمى كند و همچنين تأييد نمى كند كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله از همه چيز با مردم سخن گفته و همه چيز را بيان نموده است، بلكه اين مسأله را تأييد مى كند كه حضرت رسول همه آنچه را كه دريافت و ادراك مى نمود، بازگو نمى كرده است. از اين رو، مراد از «عدم تكلم رسول را با نهايت عقل خود» اين گونه تفسير مى كند كه كلام پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مانند قرآن كريم داراى ظاهر و باطن و تنزيل و تأويل و محكم و متشابه و... است. و رسيدن به حقيقت كلام پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به چگونگى شناخت حقيقت و تلقى ما از گوينده (پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله ) بستگى دارد كه موضوعى مخصوص خاندان ائمه طاهرين است. 2
پيروان اين مدرسه روشى ديگر در اثبات دشوارى فهم حديث دارند كه مجموعه اى از رواياتى است كه با اين مضمون به ما رسيده است؛ از آن جمله: از شعيب حداد نقل شده كه گفت:
از امام صادق جعفر بن محمّد عليهاالسلام شنيدم كه مى فرمود: «همانا فهم سخنان ما دشوار، بلكه بسيار دشوار است و توانايى برداشت و تلقى از آن را كسى جز فرشته مقرب يا پيغمبر مرسل، يا بنده اى كه خداوند متعال دلش را به ايمان آزموده يا مدينه حصينه ندارد». عمر گويد: از شعيب پرسيدم: اى اباالحسن، مدينه حصينه چه چيزى است ؟ گفت: امام صادق عليه السلام در پاسخ من فرمودند: «قلب برخى افراد خاص». 3
در روايت ديگرى جابر گفت: ابوجعفر عليه السلام فرمود كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود است:
همانا فهم حديث ما دشوار، بلكه بسيار دشوار است. بجز فرشته مقرب يا پيغمبر مرسل يا بنده اى
1.سوره تكوير، آيه۲۴.
2.سرچشمه انديشه، ج۱، ص۱۰۲.
3.بحار الأنوار، ج۲، ص۱۸۳.
