همگونى اُمّت ها از نگاه كتاب و سنّت
محمّد احسانى فر لنگرودى
چكيده
مسئله تشابه امّت اسلامى با امم پيشين از مسائل مورد تسالم ميان مشهور علماى فريقين است. از اين رو، كم تر در اصل و دلايلش مناقشه شده؛ ليكن سوء برداشت از ماهيت و مفاد آن بسا مايه انحرافاتى در دين پژوهى و باورهاى دينى گردد. اين پژوهش ضمن ارزيابى احاديث و ديگر دلايل مربوط، به كاوش در مفاد احاديث و ماهيت مسأله مى پردازد. از جمله نتايج اين تحقيق اين كه: الف . سنّت الهى و قانون «همسانى قوانين جارى بر امور همگون» اشخاص و پديده هاى مشابه را مشمول احكام و قوانينى همسان مى داند. و چون همگونى كامل در مشابه، معقول نيست، به لحاظ همگونى، تابع قوانين و سُننى همسان اند و به لحاظ نقاط تمايز، طالب سنَنى متمايز. ب . در بررسى همگونى امم، نقاط تمايز و تشابه بايد با هم ديده شوند تا نتايج كاوش، استوار و مصون از انحراف باشد؛ ج . همگونى در اصول قضايا و حوادث و كلّيات امور مربوط به امّت هاست، نه در مسائل ريز و تفاصيل جزئى.
كليد واژه ها: همگونى امّت ها، احاديث تشابه امم، قرآن و همگونى امم، شواهد عقلى مسأله، بررسى سندى روايات، سنن الهى در اقوام و تمدّن ها، خاستگاه همگونى امم، ابعاد همگونى.
درآمد
مسئله همگونى، و تشابه امّت اسلامى با امم پيشين ـ در اصول حوادث و شخصيت ها و دستجات و ديگر امور مربوط به آن امّت ها ـ از نظر معرفتى و عملى، تأثيرى ژزف در پژوهش هاى قرآنى و حديثى و تاريخى و در فهم آيات و رويات مربوط به اقوام و اُمم پيشين، دارد. و از مسائل مورد اتّفاق و تسالم جمهور عالمان اسلامى است. به كمتر كسى از علماى فريقين برمى خوريم كه در اصل اين مسأله تشكيك نمايد؛ گرچه اين مقاله ميزان اعتبار احاديث مسأله را نيز بررسى خواهد كرد.
