ليكن نكته محورى و لغزش گاه اصلى مسئله تشابه امم، مربوط به ماهيت و مفاد احاديث است؛ با تأثير گسترده اى كه در دين پژوهى و فهم درست يا نادرست از متون كتاب و سنّت در حوزه هاى عقايد و معارف و تاريخ اسلامى مى گذارد. همچنان كه كسانى، از حشويان و اخباريان مثلاً، در استناد به اين مسأله، در برخى موضوعات كلامى و مباحث قرآن شناختى و كاوش هاى حديثى دچار كج فهمى و سوءبرداشت شدند و علاوه بر گم گشتگى خود، گروهى را به اعوجاج رأى كشاندند و ضرباتى سخت و جبران ناپذير بر پيكره دين و مصالح مسلمين وارد كردند. ^۱
از اين رو، ضرورى ديديم ضمن پژوهش در ميزان اعتبار احاديث مربوط و ديگر دلايل قرآنى و عقلى مسأله، به كاوش در مفاد احاديث و ماهيت مسأله پرداخته، در روايات مسأله به درنگ و درايت بنشينيم.
بر اين اساس، بحث و سخن در دو بخش سامان مى يابد:
يك . دلايل مسأله،
دو . مفاد احاديث و ماهيت مسأله.

1. دلايل مسأله

1 ـ 1 . نمونه هايى از احاديث شيعه

به لحاظ كثرت روايات مسأله، به آنچه در ذيل مى آيد، بسنده مى كنيم:

۱.شيخ صدوق در كتاب من لايحضره الفقيه:قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله : يَكونُ في هذِهِ الاُمَّةِ كُلُّ ما كانَ في بَني إسرائيلَ، حَذوَ ^۲ النَّعلِ بِالنَّعلِ وَ(حَذوَ) القُذَّةِ بِالقُذَّةِ ^۳ . ^۴

۲.هم او در كتاب إكمال الدين:«صحّ عن النبيّ صلى الله عليه و آله أن قال: كُلُّ ما كانَ في الاُمَمِ السّالِفَةِ يَكونُ في هذِهِ الاُمَّةِ مِثلُهُ، حَذوَ النَّعلِ بِالنَّعلِ وَالقُذَّةِ بِالقُذَّةِ. ^۵

3.و در همان كتاب با اسنادش ⁶ از غياث بن إبراهيم، عن الصادق جعفر بن محمد، عن أبيه،