2 . حديث دوم را نيز صدوق در كتاب إكمال الدين خود حكم به اعتبارش نموده است؛ زيرا مى گويد: «صحّ عن النبيّ صلى الله عليه و آله أن قال: كلّ ما ...». ^۱
ميزان ارزش و اعتبار حديث صحيح از نظر صدوق نيز در نكته شماره يك به اشارت گذشت. به علاوه، تفاوت لفظى اين روايت با روايت من لا يحضره الفقيه نشان مى دهد كه اين حديث غير از مرسل اوّل صدوق است.
3 . همچنين صدوق در همان كتاب اكمال الدين مى گويد:
مع الأخبار الواردة فيه عن النبي صلى الله عليه و آله و عن الائمة عليهم السلام، وهي التي قد ذكرناها في هذا الكتاب بأسانيدها... فمتى صحّ التعمير لمن تقدّم عصرنا و صحّ الخبر بأنّ السنّة بذلك جارية ...». ^۲
تعبير به «الأخبار الواردة فيه عن النبي صلى الله عليه و آله وعن الائمة عليهم السلام ...» در عبارت بالا روشن مى سازد كه مفاد حديث مورد بحث در اخبار متعدّدى از پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان عليهم السلام وارد شده است. سپس اجمالاً حكم به صحّت بعضى از آنها نمود.
4 . تفاوت متن و اسانيد روايات 3 و 4 با هم و با دو حديث قبلى نشان گر تعدّد آنها نسبت به هم و نسبت به احاديث 1 و 2 است.
5 . اسناد حديث 5 ـ كه كلينى با اسنادش از زراره از امام باقر عليه السلام نقل كرده ـ صحيح است.
6 . اسناد حديث 6 ـ كه صدوق با اسنادش از عبد الاعلى بن أعين از امام صادق عليه السلام نقل كرده ـ نيز حسَن ^۳ است.
حديث حسن در فقه معتبر شمرده مى شود؛ خصوصا اگر معارَض با روايت يا رأى و فتواى اصحاب نباشد يا معاضَد به فتواى اصحاب يا ساير روايات باشد ^۴ و يا از باب تثبّت اجمالى، مفيد وثوق به صدورش باشد. ^۵
7 . با توجّه به آنچه در نگاه يك از همين بحث «اعتبار سندى» در باره ارزش و جايگاه حديث مستفيض گفته شد، روايت 7 متن ديگرى است كه صدوق در كتاب عيون أخبار الرضا عليه السلام با اسناد ديگرش از حنان بن سدير نقل نمود. ^۶ ضمنا اين حديث ـ كه از امام رضا عليه السلام روايت شده ـ علاوه بر