اطمينان) ۱ و كتاب تفسير القرآن ابن عقده زيدى را «حسن» (نيكو) دانسته است. ۲
گاه، آثار و مؤلفات اشخاصى كه وضعيت مذهب آنان ثباتى ندارد و از اين حيث مضطرب هستند، نزديك [به صحيح] معرفى شده است؛ مانند معلى بن محمّد بصرى كه نه تنها در مذهب، بلكه در حديث هم مضطرب دانسته شده است. ۳
گاه، نجاشى آثار مؤلفان ضعيف و مطعون را نيز اعتبار مى بخشد. او در سه مورد مؤلفات مؤلفان متهم به غلو و ارتفاع را ـ كه ظاهرا خود اتهام آنان را قبول ندارند ـ با الفاظى چون «صحيح»، «صحيح الحديث» و «قريب من السلامة» معتبر دانسته است. ۴
شايد استنساخ از يك كتاب و قرائت آن بر نويسنده اثر نشان از اعتبار و ارزش كتاب دانسته باشد. نجاشى كتاب الحج على بن عبداللّه بن عمران قرشى را ـ كه وى را فاسد المذهب و الرواية و همچنين «مضطرب جدا» شناسانيده است ـ براى خود استنساخ كرده و سپس آن را براى مؤلف كتاب ـ كه عارف به فقه (احكام شرعى) بوده است ـ قرائت مى نمايد. ۵
نجاشى حسن بن محمّد بن سهل نوفلى ۶ و حسن بن راشد طفاوى ۷ را مطلقا ضعيف دانسته، ولى در عين حال، كتاب هاى هر دوى اينان را با الفاظى نظير: حسن، كثير الفوائد و كثير العلم مدح نموده است.
2 ـ 3. بيان ملاك هاى ارزيابى و اعتبار آثار نويسندگان
گاه، نجاشى حين يادكرد مؤلفات اشخاص، تعابيرى ذكر مى كند كه از آنها به مدح آن آثار از سوى او پى مى بريم. اهم تعابير مزبور به شرح ذيل است:
شهرت كتاب نزد طايفه، ۸ شباهت آثار به كتاب هاى حسين بن سعيد اهوازى، ۹ عرضه آثار بر معصوم عليه السلام ، ۱۰ مانند نداشتن كتاب نزد اهل سنت، ۱۱ مانند يك كتاب تصنيف نشدن، ۱۲ توصيف و مدح كتاب توسط بزرگان علم حديث، ۱۳ اعتماد نمودن اساتيد حديث بر كتاب و نقل از آن ۱۴ و روايت كتاب توسط جماعتى بسيار. ۱۵
1.همان، ش۶۶۷، ص۲۵۴.
2.همان، ش۲۳۳، ص۹۴.
3.همان، ش۱۱۱۷، ص۴۱۸.
4.همان، ش۸۶، ص۴۲، ش۸۹۱، ص۳۲۹، ش۱۰۴۴، ص۳۸۴.
5.همان، ش۶۹۸، ص۲۶۸، ش۱۲۶۲، ص۴۶۱.
6.همان، ش۷۵، ص۳۷.
7.همان، ش۷۶، ص۳۸.
8.همان، ش۱۰۰، ص۴۸.
9.همان، ش۸۹۱، ص۳۲۹.
10.همان، ش۵۶۵، ص۲۱۷، ش۶۱۲، ص۲۳۰، ش۱۲۰۸، ص۴۴۶.
11.همان، ش۶۱۲، ص۲۳۰.
12.. همان، ش۲۳۹، ص۹۶، ش۲۴۲، ص۹۷، ش۷۰۷، ص۲۷۰، ش۱۰۲۱، ص۳۷۴، ش۱۰۳۰، ص۳۷۹.
13.همان، ش۲۳۳، ص۹۴، ش۹۳۴، ص۳۵۰، ش۱۰۱۹، ص۳۷۳ و...
14.همان، ش۸۹۲، ص۳۳۰، ش۱۱۸۵، ص۴۴۰.
15.همان، ش۲۵، ص۲۰، ش۱۴۰، ص۶۱، ش۴۲۰، ص۱۵۹، ش۵۵۸، ص۲۱۴، ش۵۸۲، ص۲۲۲، ش۶۱۲، ص۲۳۰، ش۷۹۹، ص۲۹۵ و...
