2 ـ 4. شناساندن مؤلفان ضعيف
نجاشى در فهرست، بيش از صد و چهل نفر از صاحبان اصول و تصانيف شيعه را تضعيف نموده است. ۱
او گاه اشخاصى را مطلقا ضعيف مى داند، اما سبب خاصى براى ضعف آنان بيان نمى دارد. ۲ در مواردى، ضعف اشخاص به صورت مقيد بيان شده است؛ به عبارتى، سبب و جهت ضعف اشخاص مشخص شده است. نجاشى عوامل مختلفى را سبب ضعف مؤلفان دانسته كه در يك تقسيم بندى كلى مى توان آن را به سه دسته تقسيم نمود: ضعف در مذهب و فساد عقيده، ضعف در روايت (نقل روايت) ۳ و ضعف در حديث (متن روايت شده) ۴ هريك از اين سه عامل، به عدم وجود يكى از سه شرط مهم از شرايط راوى در نقل حديث برمى گردد؛ يعنى، ايمان، عدل و ضبط. ۵
چند نمونه
1 ـ 2 ـ 4. تضعيف مؤلفان به سبب ضعف و فساد مذهب و اعتقاد: ابراهيم بن يزيد مكفوف، ضعيف، يقال أن فى مذهبه ارتفاعا، ۶ خيبرى بن علان طحان، ضعيف فى مذهبه، فى مذهبه ارتفاع، ۷ على بن عبداللّه بن محمّد خديجى، كان ضعيفا، فاسد المذاهب ۸ و ... .
2 ـ 2 ـ 4. تضعيف مؤلفان به سبب ضعف در روايت و نقل: عبيد بن كثير كوفى، طعن اصحابنا عليه و ذكروا أنه يضع الحديث ۹ عبدالرحمن بن كثير هاشمى، كان ضعيفا، غمز اصحابنا عليه و قالوا: كان يضع الحديث، ۱۰ منخل بن جميل اسدى، ضعيف، فاسد الرواية، ۱۱ وهب بن وهب، ابوالبخترى، كان كذابا. ۱۲
3 ـ 2 ـ 4. تضعيف مؤلفان به سبب ضعف در حديث: زكريا بن محمّد مؤمن، مختلط الامر فى حديثه. ۱۳ سالم بن أبى سلمه كندى، حديثه ليس بالنقى، ۱۴ على بن عمر الاعرج، ضعيفا فى
1.همان، ش۵۹۳ ، ۵۶۶ ، ۴۹۸، ۴۷۴، ۴۱۰، ۳۶۰، ۳۳۲، ۳۱۳، ۲۷۸، ۲۳۸، ۱۹۲، ۱۷۷، ۱۸۳، ۱۳۸، ۷۵، ۴۰، ۲۱، ۱۲۶۲، ۱۱۴۹، ۱۱۲۷، ۱۱۱۲، ۹۹۹، ۹۰۴، ۸۹۴ ، ۶۹۲ ، ۶۶۰ ، ۶۲۰ ، ۶۰۴ ، ۵۹۴ و ... .
2.همان، ش۷۵، ص ۳۷، ش۷۶، ص۳۸، ش۱۱۸، ص۵۳ ، ش۲۳۸، ص۹۶، ش۲۷۶، ص۱۰۹ و ... .
3.ضعف در روايت و نقل عبارت از فقدان ويژگى عدالت در راوى است و مصداق آن، دروغ گوبودن و وضع و جعل حديث توسط وى است (روش ابن غضايرى در نقد رجال، ص۶۱).
4.ضعف در حديث و استوارى متن روايت شده عبارت است از سوء حفظ، فقدان دقت و احتياط، عدم ضبط در آميختن احاديث صحيح با غيرصحيح و ... است («جريان شناسى غلوّ و غاليان در رجال نجاشى»، ص۵۱).
5.طبق برخى تعاريف، ايمان يعنى امامى مذهب بودن راوى، عدالت، يعنى اجتناب او از گناهان بزرگ و بى باك نبودن در ديگر گناهان براى وى حالت مداوم و استمرارى داشته و خوى او شده باشد و ضبط، يعنى كمتر سهو و اشتباه داشته باشد، نه اين كه از آن مبرا باشد (علم الحديث و دراية الحديث، ص۱۸۵ ـ ۱۸۶).
6.رجال النجاشى، ش۱۷۸، ص۷۴.
7.. همان، ش۴۰۸، ص۱۵۴.
8.همان، ش۶۹۲ ، ص۲۷۶.
9.همان، ش۶۲۰ ، ص۲۳۴.
10.همان، ش۲۳۵، ۶۲۱.
11.همان، ش۱۱۲۷، ص۴۲۱.
12.همان، ش۱۱۵۵، ص۴۳۰.
13.همان، ش۴۵۳، ص۱۷۲.
14.همان، ش۵۰۹، ص۱۹۰.
