نجاشى است. اسماعيل بن ابان در كتاب هاى رجالى شيعه مجهول است، ۱ اما رجال شناسان اهل سنت او را توثيق مى كنند. ۲ اسماعيل بن ابان وراق استاد محمد بن اسماعيل بخارى(م256ق)، صاحب الصحيح است. همو استادش را صدوق و راستگو معرفى مى كند. ۳ اسماعيل وراق را از مكتب كوفه دانسته اند؛ به گونه اى كه اصحاب اين مكتب از او روايت مى كرده اند. ۴ افزون بر آن، درباره اعتقاد و تمايل اين راوى به شيعه نيز گزارش هايى نقل شده است. به گفته ابراهيم بن يعقوب جوزجانى، مشهور به سعدى، اسماعيل بن ابان در اعتقادات خود از راه حق منحرف شده بود؛ هرچند در نقل روايت دروغ نمى گفت. در تحليل سخن سعدى گفته شده كه منظور او تشيعى است كه اهل كوفه بدان اعتقاد داشتند. ۵
اينك به بررسى راويان اسماعيل بن ابان وراق در طريق نجاشى مى پردازيم:
ـ جعفر المحمدى (زنده در 332ق ۶ ) ۷
او ابو عبداللّه جعفر بن عبداللّه بن جعفر محمدى، مشهور به رأس المدرى (المذرى) است كه نسبش به محمد حنفيه مى رسد. نجاشى با عباراتى همچون «يكى از بزرگان اصحاب ما»، «فقيه» و «موثق ترين مردم» در نقل حديث او را مى ستايد و مى افزايد كه وى از برادرش محمد روايت كرده است. ۸ شيخ او را در شمار اصحاب امام صادق عليه السلام نام مى برد ۹ و در جايى ديگر مى آورد: ابن عقده از جعفر محمدى روايت كرده و از او اجازه نامه اى نيز داشته است. ۱۰ بجز بيان تصريح شيخ، روايت ابن عقده از جعفر محمدى را مى توان در بسيارى از اسناد روايات شيعه ملاحظه كرد. ۱۱
1.دو رجالى بزرگ شيعه نجاشى (رجال النجاشى، ص۳۲، ش۷۰) و شيخ طوسى (شيخ از دو اسماعيل بن ابان ياد مى كند (الفهرست، ص۵۱ ، ش۴۰، ص۵۲، ش۴۴) به اسماعيل بن ابان (به صورت مطلق و بدون القاب و كنى) و طرقى براى كتاب او اشاره كرده اند.
2.الكامل، ج۱، ص۳۱۰.
3.. تاريخ الصغير، ج۲، ص۳۰۸؛ تاريخ الكبير، ج۱، ص۳۴۷.
4.الثقات، ج۸ ، ص۹۸.
5.به تصريح شيخ طوسى ابن عقده به سال ۳۳۲ق، از جعفر بن عبداللّه محمدى حديث شنيده است (الرجال، ص۴۳۱).
6.گفتنى است جعفر محمدى بجز نقل كتاب غياث بن ابراهيم با واسطه اسماعيل بن ابان در مواردى نيز با واسطه يحيى بن هاشم غسانى (الأمالى، مفيد، ص۸۹) السمسار (همان، ص۱۶۷) از غياث نقل كرده است. يحيى بن هاشم سمسار يكى از راويان اهل سنت است كه او را به شدت تضعيف و متهم به كذب كرده اند (ر. ك: تاريخ بغداد، ج۱۴، ص۱۶۹).
7.الرجال، ص۱۱۹، ش۳۰۶.
8.همان، ص ۱۷۵، ش۲۰۶۳. گفتنى است شيخ تعبير اسند عنه را درباره اين راوى نيز به كار برده است.
9.همان، ص۴۳۱، ش۶۱۸۱ .
10.براى نمونه ر. ك: الكافى، ج۵، ص۴؛ تهذيب الاحكام، ج۶، ص۱۲۳؛ الأمالى، مفيد، ص۵۴ و ۳۰۱. نجاشى نيز بيش از شانزده بار نقل ابن عقده احمد بن محمد بن سعيد از جعفر بن عبداللّه محمدى را گزارش كرده است (ر. ك: رجال النجاشى، ص۲۰، ۵۱ ، ۱۱۳، ۱۱۷ و ... .
