الغيبة شيخ طوسى - صفحه 125

را بر وجود امام دوازدهم محمّد بن حسن صاحب الزمان عليه السلام ، غيبت و ظهور ايشان ۱ در كتابى با عنوان الغيبة فراهم آورده است.
ما معرفى اين كتاب را موضوع بحث خويش در اين نوشتار قرار داده ايم.

1. ويژگى هاى شكلى كتاب

1 ـ 1. نام كتاب

شيخ طوسى، خود نامى براى اين كتاب اختيار ننموده است، ولى شيخ آقابزرگ تهرانى هم در الذريعة ۲ و هم در مقدمه سودمندى كه بر اين كتاب نوشته ۳ آن را الغيبة ناميده است.
در نرم افزار قرآنى نور العتره نام كتاب اثبات الغيبة آمده، ولى از چرايى و مأخذ آن سخنى به ميان نيامده است.

2 ـ 1. موضوع كتاب

مؤلف، موضوع كتاب را خود مشخص كرده است؛ آنجا كه مى فرمايد:
والغرض بهذا الكتاب مايختص الغيبة دون غيرها. ۴
بر اين اساس، در ابتدا اشاره شده كه به دو گونه در باب غيبت امام زمان (عج) مى توان بحث نمود: يكى اين كه سخن را از وجوب داشتن رئيس و امام قطعى المعصمة آغاز كنيم و ديگر آن كه بحث را از متفرع بودن غيبت امام مهدى عليه السلام بر ثبوت امامت ايشان پى بگيريم.
در ادامه، ابتدا طريق اول پيموده شده و بر وجوب داشتن امام و وجوب عصمت او اقامه دليل شده است. در اين ميان به اعتراضى بر نظر سيد مرتضى، استاد مصنف، در غيبت پاسخ گفته شده است.
از آن پس با توجه به طريق دوم، مبنى بر اقامه دليل بر امامت حضرت مهدى عليه السلام ، نخست فساد اعتقاد فرقه هايى چون كيسانيه، ۵ ناووسيه، ۶ واقفه، ۷ فطحيه ۸ و محمديه ۹ بيان شده است، كه فرقه واقفه بسيار مفصل تر از بقيه بحث شده است.

1.بخشى از مقدمه آقابزرگ تهرانى بر اين كتاب كه در برخى چاپ ها در صفحه اول آن نقش بسته است.

2.الذريعة الى تصانيف الشيعة، ج۱۶، ص۷۹.

3.الغيبة، ص۹.

4.همان، ص۴.

5.پيروان مختار بن ابو عبيده ثقفى كه قايل به امامت محمّد بن حنيفه بودند و اين كه زنده و مهدى منتظر است.

6.پيروان عبداللّه يا عجلان بن ناووس بوده و منتظر ظهور امام صادق عليه السلام بودند و صارميه نيز خوانده شدند.

7.منكر شهادت امام كاظم شده و او را مهدى موعود دانستند. مسطوره و موسويه نيز گفته مى شدند. به طور عام نيز به هر گروهى گفته مى شود كه بر خلاف جمهور در مسأله امامت توقف كنند؛ مثل كسانى كه بعد از امام عسكرى عليه السلام كسى را امام نمى دانستند.

8.معتقد به امامت عبداللّه بن جفعر افطح (سر يا پاى پهن) فرزند امام صادق عليه السلام بودند (به تحول اين فرقه اشاره خواهد شد).

9.معتقدين به امامت محمّد بن على الهادى برادر امام حسن عسكرى عليه السلام بعد از حضرت هادى عليه السلام . براى اطلاع بيشتر از اين فرقه ها ر. ك: فرهنگ فرق اسلامى و فرق الشيعة.

صفحه از 138