اين رقم 380 سال است.
2 ـ 2 ـ 2. (9) المقنع سيد مرتضى
همان طور كه گفتيم، اين كتاب را مرحوم سيد در خصوص موضوع غيبت نوشته است و به نظر مى رسد كه شيخ طوسى در نگارش الغيبة از اين كتاب نيز استفاده كرده است. شاهد اين مطلب موضوعات و مباحثى است كه در هر دو كتاب مطرح شده است؛ چون رد فرقه هاى واقفه، كيسانيه و ناووسيه، علت غيبت امام زمان، حكم حدود در زمان غيبت و علت عدم ظهور امام زمان براى اوليايشان.
عبارت سيد مرتضى در بحث حدود در زمان غيبت چنين است:
فان قيل فالحدود فى حال الغيبة ما حكمها فان سقطت عن فاعلى مايوجبها فهذا اعتراف بنسخ الشريعة و ان كانت ثابتة فمن يقيمهامع الغيبة. قلنا الحدود المستحقة ثابتة فى جنوب الجناة بما يوجبها من الافعال، فان ظهر الامام و المستحق لهذا الحدود باق أقامها عليه بالبينة أو الاقرار و ان فات ذلك بموته كان الاثم فى تفويت اقامتها على من اخاف الامام و ألجأه الى الغيبة و ليس هذا بنسخ لاقامة الحدود ... . ۱
شيخ طوسى همين مطلب را با عباراتى نزديك به عبارات شيخ آورده است كه شروع آن چنين است:
فان قيل فالحدود فى حال الغيبة ما حكمها فان سقطت عن الجانى على ما يوجبها الشرع فهذا نسخ الشريعة و ان كانت باقية فمن يقيمها ... . ۲
3 ـ 2. منابعى كه از مطالعه اسناد روايات كتاب به دست مى آيد
1 ـ 3 ـ 2. (10) الغيبة فضل بن شاذان نيشابورى (م260ق)
اين محدّث جليل القدر از جمله كسانى است كه قبل از عصر غيبت در اين باره كتاب نوشته اند. البته اين اثر او متأسفانه به دست ما نرسيده است، ولى به نظر مى رسد موارد بسيارى را كه شيخ طوسى به صورت مرسل و گاهى مسند به ويژه در بخش هاى پايانى كتاب ۳ از او نقل كرده با استفاده از الغيبة او بوده است؛ هرچند كه خود شيخ چيزى در اين باره نگفته است.
2 ـ 3 ـ 2. (11) الكافى محمّد بن يعقوب كلينى (م329ق)
شيخ طوسى روايات متعددى را، بيشتر به صورت مسند، از كلينى نقل نموده كه تمام يا بيشتر آنها را در اصول الكافى نيز مى توان سراغ گرفت؛ مثلاً در بخش ذكر كسانى كه به ديدار امام زمان (عج) نايل آمده اند، پنج روايت مسند از كلينى نقل كرده است كه همه آنها را كلينى در كتاب الحجة اصول
1.المتنع فى الغيبه، ص۵۸.
2.الغيبه، ص۶۴.
3.ر. ك: الغيبة، ص۲۶۰ به بعد.