و گاه ناستوده است. ^۱ كاربرد مشتقات گوناگون اين واژه گوياى همين نكته است، براى مثال در حديثى آمده است:

فضل الازار فى النار.

مقصود، دنباله پيراهن بوده است كه به نشان سرفرازى و تكبر بر زمين كشيده مى شده است. ^۲ تعبيراتى چون «فواضل مال»، فضله به معناى برجاى مانده از چيزى و «فضيلت طعام»، به معناى باقى مانده خوراك و افضال به معناى بخشيدن افزوده هاى خود و نيكى كردن به دارايى، هريك گوياى اين معناى اصلى هستند. بنابراين مى توان فضيلت را زياده و بيشى دانست. هرچند اين بيشى مى تواند نيك يا بد باشد، ليكن در مجموع، بيشتر به معناى مثبت به كار برده مى شود و فضيلت عبارت خواهد بود از داشتن چيزى بيش از اندازه. با اين همه، اين مقدار براى فهم مقصود از فضيلت كافى نيست. واقع آن است كه فضايل در اين حديث به معنايى به كار رفته است كه پيش تر ميان اهل زبان شناخته شده نبود. به نظر مى رسد كه اين تعبير، ترجمه واژه اى يونانى باشد كه در سنت اخلاقى آن مرز و بوم كاربست فراوانى داشت و مسلمانان، فضيلت را معادل خوبى براى آن دانستند و به كار بردند.
يكى از واژه هاى كليدى اخلاق و فلسفه يونانى، كلمه آرِتِه (arête) است. اين تعبير از قرن ششم قبل از ميلاد به گونه اى گسترده در زبان و ادبيات يونانى به كار رفت و بعدها به دست سقراط، افلاطون و ارسطو صيقل يافت و به معناى اخلاقى خاصى به كار گرفته شد. آرِتِه، در آغاز، مفهوم اخلاقى خاصى نداشت، بلكه به معناى هر نوع مزيت و كمال به كار مى رفت؛ براى مثال، در جمهور افلاطون از آرته اسب سخن به ميان مى آيد، يعنى آن ويژگى كه موجب مى شود تا اسبى را بر ديگر اسبان برتر بشماريم. چشم و گوش نيز داراى آرته است، به دليل همين آرته هاى موجود در اشياست كه براى آنها ارزش قايليم. ^۳ بدين ترتيب، آرته در فرهنگ اوليه يونانى، معنايى فراتر از معناى اخلاقى دوران بعدى داشت. آرته يك ورزشكار، قدرت بدنى او بود و به تعبيرى ديگر، آرته عبارت بود از توانايى يا تفوق در هر زمينه اى، از ورزش گرفته تا سياست و امور نظامى. ^۴ در اين فرهنگ، آرته به خواص و اشراف اختصاص داشت و عامه مردم از آن بهره اى نداشتند. ^۵
در اين زبان آرته (Arête)و آريستوس (Aristos) از يك ريشه اند و اين يك به معناى تواناترين و ستايش برانگيزترين است و به صورت جمع به طبقه اشراف اشعار دارد. يِگِر با تحليل