است، همچنين كتاب مثالب القبائل او بنا بر آن چه گفته اند، كتابى نيكو است و مانند آن فراهم نيامده است. ۱ برخى نمونه هاى ديگر را مى توان ذيل شماره هاى: 209، 203، 233، 236، 886 ، 1148، 939 و ... مشاهده كرد.
بهره گيرى از مطالعات و مشاهدات خود و ديگران
نجاشى بويژه درباره مؤلفات اشخاص به مشاهدات خود و ديگران توجه خاصى دارد. او ذيل عناوين و نام هاى برخى اشخاص چون خود، آثارشان را نديده، براى آنان اثرى ذكر نكرده؛ براى نمونه او از آثار ابراهيم بن سليمان بن ابى داحه نامى نبرده است. ۲
همچنين او درباره حسن بن عطيه حناط مى نويسد:
نه تنها من، بلكه هيچ يك از اصحابمان را نديده ايم كه براى او كتابى ذكر كنند. ۳
نمونه هاى ديگر آن عبارت است از: ش216، 213.
نجاشى، گاه با اين كه آثار را نديده است، به اقوال پيشينيان اعتماد كرده و نام آثار را به نقل از آنان ذكر مى كند. او بعد از ذكر كتاب هاى حسن بن محمّد بن احمد صفار مى نويسد:
من خود كتاب هاى او را ـ كه مشهور هم نيستند ـ نديده ايم، اما اصحابمان آنها را در كتب فهارس ذكر كرده اند. ۴
شماره هاى 229، 640 و 829 از اين نوع اند.
او، گاه شمارى از آثار مؤلفان را ـ كه پيش از اين، ديگران آنها را در شمار مؤلفات آنان ذكر نكرده اند ـ ياد مى كند. او كتابى از احمد بن محمّد بن سعيد (ابن عقده) موسوم به تفسير القرآن ديده كه هيچ يك از كسانى كه از او روايت كرده يا درباره او سخن گفته اند درباره آن كتاب سخنى نگفته اند. بنابراين او خود پى كسانى كه با مؤلف مزبور لقا و از او سماع داشتند مى گردد و آنان را ـ كه گروهى از شيعيان، زيديان و اهل سنّت بودند ـ مى يابد و اجازه روايت كتاب مذكور را از آنان مى گيرد ۵ از اين قسم است، شماره 704.
نجاشى مى گويد كه گروهى از مشايخش انتساب كتاب اصفياء اميرالمؤمنين عليه السلام به على بن حسن بن على بن فضال را ساختگى و بدون اساس مى دانند و روايت آن را به ابن عقده و ابن زبير نسبت مى دهند. ۶
همچنين او كتاب افعل لا تفعل محمّد بن على بن نعمان احول را نزد دوست و استادش، ابن غضايرى، ديده و آن را بزرگ و نيكو توصيف كرده است. ۷
1.همان، ش۲۳۹، ص۹۶.
2.همان، ش۱۴، ص۱۵.
3.همان، ش۹۳، ص۴۶.
اين در حالى است كه شيخ طوسى براى نامبرده ذكر كرده است (الفهرست، ص۱۳۲).
4.رجال النجاشى، ش۱۰۱، ص۴۸.
5.همان، ش۲۳۳، ص۹۴.
6.همان، ش۶۷۶ ، ص۲۵۸.
7.همان، ش۸۸۶ ، ص۳۲۵.
