نجاشى آن جا كه مى خواهد از مطالعات و مشاهدات ديگران بهره برد، بيشتر از مشاهدات و معلومات ابن غضايرى، بهره مى گيرد. نمونه هاى آن را مى توان ذيل شماره هاى 225، 287، 306، 370، 1254، 676 ، 395 و ... جست.
همچنين او گاه از مشاهدات ابن نوح سيرافى، حسين بن عبيداللّه غضايرى و شيخ صدوق استفاده كرده است. ۱
نجاشى، گاه از مشاهدات «بعض اصحابنا» درباره آثار و مؤلفات اشخاص بهره مى برد. ۲
ساير موارد
نجاشى به نقل از احمد بن على بن نوح، خبر از بين رفتن كتاب هاى ابراهيم بن صالح انماطى به جز كتاب الغيبة او را داده است. ۳
سيد مرتضى كتابى به نام الموضح عن جهة اعجاز القرآن دارد كه به كتاب صرفه معروف گشته است. ۴
على بن محمّد بن يوسف معروف به ان خالويه، بيشتر كتاب هايش را فروخت. ۵
در پايان اين مبحث بايد گفت نجاشى به طور كلى در امر ارائه اطلاعات درباره كتاب ها و مؤلفات اشخاص بسيار گسترده عمل كرده، او كتاب شناسى هاى وسيعى به ويژه ذيل نام اشخاص مهم ارائه داده است ۶ و گاه فهرست تفصيلى مطالب كتاب ها را به طور مشروح ذكر كرده است. ۷
4. بيان طريق و سند تا مؤلفان و آثارشان
نجاشى در سراسر فهرست سعى مى كند حجم ناچيزى از كتاب را به بيان طرق روايتى خود اختصاص دهد. او در مقدمه كتاب صراحتا موضع خود را در قبال ذكر طرق اعلام مى كند و مى نويسد:
براى دورى جستن از ذكر طرق كثير كه موجب دور شدن از هدف تأليف فهرست است، ناگزير براى هر مؤلف، فقط يك طريق ذكر مى كنيم. ۸
نجاشى علاوه بر مقدمه، در جاى جاى فهرست بويژه آن جا كه طرق كتابى بسيار زياد باشد متذكر اين مطلب مى گردد؛ به عنوان مثال، او هنگام ذكر كتاب جميل بن دراج كه اشخاص زيادى آن را از او روايت كرده اند و طرق زيادى هم دارد، مطلب مقدمه كتاب خود را يادآور مى شود و مى نويسد:
ناگزير براى اين كتاب هم يك يا دو طريق بيشتر ذكر نمى كنيم تا حجم كتاب زياد نشود چون هدف ما اين (ذكر همه طرق) نيست. ۹
1.همان، ش۶۲۲ ، ۱۹۸، ۴۶۳، ۴۳۷.
2.همان، ش۵۹۸ ، ۳۵۱، ۷۹۶، ۱۱۹۳، ۸۹۱ و ... .
3.همان، ش۱۳، ص۱۵.
4.همان، ش۷۰۸، ص۲۷۰.
5.همان، ش۶۹۹ ، ص۲۶۸.
6.همان، ش۱۰۶۷، ۱۰۴۹، ۹۴۴ و ... .
7.همان، ش۱۲۱۴، ۱۰۴۷، ۶۴۰ ، ۱۸۲، ۸۶ و ... .
8.همان، ص۳.
9.همان، ش۳۲۸، ص۱۲۶.
