روش و عملكرد عمومى نجاشى در فهرست - صفحه 119

مى شود. نجاشى از طرقى نظير: كوفى، قمى و مصرى ياد كرده است؛ به مثل، او دو طريق به كتاب جميل بن صالح اسدى ذكر كرده كه يكى به روايت راويان قمى و ديگرى به روايت راويان كوفى است. ۱ نمونه هايى از اين دست را مى توان ذيل اين شماره ها يافت: 1148، 809 ، 484 و ... .

5 . شناسانيدن نام ها و عناوين مختلف مؤلفات نويسندگان

آثار نويسندگان با توجه به نوع مطالب، چگونگى نگارش و نگارندگانشان، عنوان هاى مختلف مى يابند. در فهرست نجاشى نيز از آثار مؤلفان با عناوين متعدد و متنوع نام برده شده است.
كتاب: عنوانى است كه در يمان رجاليان به معناى متعارف آن آمده است و در آن كلام معصوم عليه السلام و جز آن وجود دارد. ۲ بنابراين آن نامى عام براى همه نوع مؤلفات است. همچنين «نوادر» به مجموعه هايى اطلاق مى شود كه احاديثى كه به هر دليلى از جمله به علت كم بودن تحت باب خاصى قرار نمى گيرد در آن جمع آورى شده است. غالبا هر مؤلفى، يك نوادر هم دارد. اين دو عنوان در فهرست نجاشى بسيارى زياد استعمال شده است؛ به گونه اى كه در هر صفحه چند مورد از آنها مذكور افتاده است.
اصل: معانى مختلفى براى «اصل» گفته اند از جمله اين كه «اصل» عبارت از مجرد كلام و بيانات معصوم عليه السلام است ۳ و در مقابل «تصنيف» قرار دارد. ۴ اين اصطلاح در فهرست نجاشى نسبت به حجم زيادش در مقايسه با الفهرست شيخ طوسى بسيار كمتر استعمال شده و فقط درباره آثار كمتر از ده تن به كار رفته است كه عبارت اند از: شماره هاى 44، 261، 260، 256، 592 ، 267، 596 و 1098.
مصنف (تصنيف): به كتاب هايى گفته مى شود كه بر خلاف «اصل»، بر اساس عناوين و ابواب سامان يافته اند. ۵ برخى نمونه هاى آن در فهرست نجاشى عبارت اند از: 1080، 949، 615 ، 193، 85 ، 19 و ... .
مسند: مسانيد نزد شيعه عموما به اهل بيت عليهم السلام نسبت داده مى شود و آن به مجموعه هاى كم حجم حديثى گفته مى شود كه در آن مجموعه رواياتى كه ائمه عليهم السلام از پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم نقل كرده اند گردآورى شده است. ۶ برخى نمونه هاى آن در فهرست نجاشى عبارت اند از: شماره هاى 1218، 1055، 849 ، 640 ، 617 ، 233.
رسائل: به مجموعه مكاتبات و نامه نگارى هايى كه بين ائمه عليه السلام و يارانشان وجود داشته و نگهدارى و تدوين آنها غالبا درباره موضوع خاصى بوده است گفته مى شود. ۷ برخى نمونه هاى آن عبارت اند از: شماره هاى 665 ، 296، 1026، 724 و ... .

1.همان، ش۳۲۹، ص۱۲۷.

2.الفوائد الوحيد البهبهانى، ص۳۲ ـ ۳۳.

3.همان، ص۳۲ ـ ۳۳.

4.قاموس الرجال، ج۱، ص۴۹.

5.نهاية الدراية، ص۵۳۰ .

6.مسندنويسى در تاريخ حديث، ص۴۲، ص۲۲۹ ـ ۲۳۰.

7.تنقيح المقال، ج۱، ص۲۱۰.

صفحه از 126