نجاشى درباره روايت صالح بن عقبة بن قيس و على بن سويد سائى از امام صادق عليه السلام با تعابيرى چون «اللّه اعلم» و «ليس اعلم» ترديد خود را ابراز داشته است. ۱
او گاه به اختلاف نظر پيشينيان در اين زمينه مى پردازد و مى نويسد:
ابومالك حضرمى، امام صادق عليه السلام را درك كرده، اما درباره روايت نامبرده از ايشان اختلاف نظر وجود دارد؛ برخى روايت او از امام صادق عليه السلام را پذيرفته و گروه ديگر آن را نپذيرفته اند. ۲
نجاشى ماجراى ملاقات سعد بن عبداللّه بن ابى خلف اشعرى با امام حسن عسكرى عليه السلام و روايت او از ايشان را كه از جانب يكى از شيعيان بيان شده، ضعيف و مجعول دانسته است. از تعبير «بعض اصحابنا» به اختلاف نظر پيشينيان در اين موضوع پى مى بريم. ۳ نجاشى در پايان عدم آگاهى قطعى خود را با تعبير «اللّه اعلم» بيان مى دارد. ۴
از آن جا كه نجاشى بيشتر مواقع به روايت راوى از معصوم عليه السلام توجه دارد، برخى را نظر بر اين است كه هر جا نجاشى تصريح به روايت راوى از معصوم عليه السلام نكرده، نشان از عدم روايت راوى از معصوم عليه السلام است. ۵
7. مؤتلف و مختلف در عناوين نويسندگان
مؤتلف و مختلف به اسامى اى گفته مى شود كه در سلسله سند، دوگونه مى توان خواند؛ مانند «جرير» و «حريز» و اين خود، نوعى از تصحيف در سند است. ۶ به عبارت ديگر، اسامى مؤتلف و مختلف به اسامى مشابهى گفته مى شود كه اولاً يك مسما دارد و به يك نفر برمى گردد؛ ثانيا، به مرور زمان و در اسناد روايات، به عمد يا از روى غفلت دستخوش تصحيف و تبديل شده اند به گونه اى كه در سندى نام اصلى و در سند ديگر نام تصحيف شده آمده است.
حسين بن عنبسه صوفى و حسن بن عنبسه صوفى دو عنوانى است كه در اساتيد روايات آمده و نجاشى هر دو نام را بدون تذكر به وحدت مسماها، ذكر كرده است. ۷ ظاهرا حسن تصحيف شده نام حسين است. ۸
همچنين او دو عنوان عمر ابوحفص رمانى، ۹ و عمر ابوحفص زبالى ۱۰ را بدون تذكر به وحدت مسماها و وقوع تصحيف در آن ذكر كرده است.
8 . تمييز مشتركات
1.همان، ش۵۳۲ ، ص۲۰۰، ش۷۲۴، ص۲۷۶.
2.همان، ش۵۴۶ ، ص۲۰۵.
3.شيخ طوسى در كتاب رجال، نامبرده را معاصر امام حسن عسكرى عليه السلام مى داند اما درباره روايت او از ايشان اظهار بى اطلاعى مى كند (ص۳۹۹).
4.رجال النجاشى، ش۴۶۷، ص۱۷۷.
5.الرواشح السماوية، ص۶۷ .
6.علم الحديث و دراية الحديث، ص۷۷.
7.رجال النجاشى، ش۱۴۲، ص۶۱ ، ش۱۵۸، ص۶۷ .
8.قاموس الرجال، ج۳، ص۳۱۴.
9.رجال النجاشى، ش۷۵۷، ص۲۸۵.
10.همان، ش۷۶۰، ص۲۸۵.
