روش و عملكرد عمومى نجاشى در فهرست - صفحه 126

او نام برخى مؤلفان مشهور را در فهرست خود بيان نكرده است؛ همچون، حسن بن محبوب صاحب كتاب المشيخه و احمد بن حسين بن غضايرى صاحب كتاب هايى چون: فهرست اصول، فهرست مصنفات، ۱ التاريخ، ۲ الضعفاء و المذمومين و الثقات و الممدوحين. ۳
وجود بيست و سه عنوان مكرر در فهرست نيز پاره اى ديگر از تسامحات نجاشى محسوب مى شود. برخى از عناوين مكرر بدين قرار است: ابان بن محمّد بجلى (ش11) و سندى بن محمّد (ش497)، منبه بن عبداللّه ابوالجوزاء تميمى (ش1129) و ابوالجوزاء تميمى (ش1252)، بسطام بن سابور زيات (ش280)، بسطام بن سابور (ش283) و ... .

نتيجه

نجاشى در شرح حال صاحبان كتاب ها، مسائل زيادى از جمله عصر و طبقه مؤلف، مولد و موطن، محل وفات، نسب و خاندان، آثار و مؤلّفات و كيفيت نسخه هاى مختلف آثار را آورده است.
اطلاعاتى كه نجاشى درباره مؤلّفات اشخاص ارائه داده، بسيار دقيق و مو شكافانه است. او در انتساب آثار به اشخاص دقت نظر خاصى دارد و با كاوش هاى خود نتيجه مى گيرد كه فلان شخص صاحب اثرى بوده و ديگرى اصلاً نويسنده نبوده است. او نسخه هاى مختلف آثار را معرفى كرده است، گاه از آثار و كتاب ها تمجيد نموده و گاه به ساختگى يا فاسد و پوچ بودن مطالب كتاب ها مى پردازد. نجاشى گاه در كسب اطلاعات تكميلى پيرامون مؤلّفات اشخاص به مطالعات ميدانى دست مى زند و در اين راستا از مشاهدات خود و ديگران يارى مى جويد.
نجاشى همواره كوشش دارد كه به نوعى طبقه مؤلفان را مشخص نمايد. روش نجاشى در يادكرد طرق اين گونه است كه معمولاً يك طريق را ذكر مى كند و طرق ضعيف و مجهول را نيز معرفى مى نمايد.

كتابنامه

ـ پژوهشى در تاريخ حديث شيعه، مجيد معارف، تهران: مؤسسه فرهنگى و هنرى ضريح، اول، 1374ش.
ـ تاريخ شيعه و فرقه هاى اسلام تا قرن چهارم، محمّدجواد مشكور، كتابفروشى اشراقى، چهارم، 1368ش.
ـ «تحقيق درباره كتاب كافى»، محمّد واعظ زاده خراسانى، نامه آستان قدس، 1339، ش3 و 1340، ش5 .
ـ تنقيح المقال فى احوال الرجال، عبداللّه مامقانى (1872؟ ـ 1932)، نجف: مطبعة مرتضوى، 1352ق.
ـ تهذيب المقال فى تنقيح كتاب الرجال، محمّدعلى موحد ابطحى، قم: مطبعة سيدالشهدا عليه السلام ،

1.الفهرست، ص۲.

2.رجال النجاشى، ص۷۷.

3.مقدمة الرجال لإبن غضايرى، ص۱۳ ـ ۱۴.

صفحه از 126