تاريخ‏گذارى روايات بر مبناى تحليل اسناد - صفحه 148

ما در ادامه مقاله، ضمن تحليل نمونه اى از روايات با مضمون تحقيرآميز نسبت به زن، به شرح و تبيين دقيق اصطلاحاتى كه ينبل وضع كرده، خواهيم پرداخت.

روايت (1)

نخستين روايتى كه ينبل شيوه تحليلى خود را با دقت بر روى آن پياده كرده، ۱ حديثى است كه در آن ظاهرا پيامبر از زن به عنوان بزرگ ترين مايه اغواى مرد در زندگى ياد كرده است:
ما تركتُ بعدى فتنة أصرَّ على الرجال من النساء.
ينبل نخست با بهره گيرى از كتاب تحفة الأشراف مزّى (ج1، ص49، ش99) اسانيد اين روايت كه در كتب سته آمده، ۲ گردآورى كرده و سپس با مراجعه به مُسند احمد بن حنبل، ۳ مُسند الحميدى ۴ و المصنَّف عبدالرزاق، ۵ اسناد نقل شده در آنها را هم به نمودار نهايى خود افزوده است (ر. ك:

1.Juynboll, ``Some Isnad-Analytical Methods Illustrated on the Basis of Several Woman-Demeaning Sayings from Hadith Literature, Al-Qantara, ۱۰ (۱۹۸۹), pp. ۳۴۳-۳۸۴. ينبل اين مقاله را شش سال پس از تأليف كتاب Muslim Tradition نگاشته است كه در اين مدت شيوه اى را كه در كتاب خود پيشنهاد كرده بود، بر روى تعداد زيادى از روايات پياده كرده است.

2.مزّى هشت طريق براى روايت ذكر كرده كه هر يك از آنها به يك خط تيره منتهى مى شود: خ [بخارى] فى النكاح، عن آدم، عن شعبة ـ (ر. ك: صحيح البخارى، ج۶ ، ص۱۲۴)، م [مسلم] فى آخر الدعوات، عن سعيد بن منصور، عن سفيان بن عُيينة ـ و معتمر بن سليمان ـ و عن عبيداللّه بن معاذ و سُويد بن سعيد و محمّد بن عبدالأعلى، ثلاثتهم عن معتمر ـ و عن ابن نمير و أبى بكر، كلاهما عن أبى خالد سليمان بن حيان الأحمر ـ و عن يحيى بن يحيى، عن هُشيم ـ و عن إسحاق، عن جرير ـ ستَّتهم عن سليمان التَّيمى، عن عثمان به، و فى حديث المعتمر خاصَّة «عن أسامة و سعيد»، و لم يذكر سعيدُ بن منصور فى حديثه «سعيدَ بن زيد» (ر. ك: صحيح المسلم، ج۸ ، ص۸۹)، ت [ترمذى] فى الاستئذان عن محمّد بن عبدالأعلى به. و قال: حسن صحيح، و لا نعلم أحدا قال فى هذا «عن سعيد» غير معتمر (ر. ك: سنن الترمذى، ج۴، ص۱۹۲ ـ ۱۹۳)، س [نسائى ]فى عشرة النساء (فى الكبرى) عن عمرو بن على، عن يزيد بن زُريع ـ و يحيى بن سعيد ـ و عن عمران بن موسى، عن عبدالوارث ـ (ر. ك: سنن الكبرى، ج۵ ، ص۳۶۴، ۴۰۰)، ق [ابن ماجه] فى الفتن، عن بشر بن هلال، عن عبدالوارث ـ و الفتن عن عمرو بن رافع، عن عبداللّه ابن المبارك ـ أربعتهم عن سليمان التَّيمى به (ر. ك: سنن ابن ماجة، ج۲، ص۱۳۲۵). روى خطوط تيره بايد نام راويى درج شود كه مزّى نام او را جلوتر ـ يعنى پس از اين كه همه طرقى را كه اين شخص خاص در آن مشترك است، ذكر كرده ـ آورده است. در واقع، عبدالصمد شرف الدين، محقق مزّى، خوانندگانش را به وسيله اين خط تيره از وجود يك «حلقه مشترك» يا «حلقه مشترك جزئى» آگاه مى سازد. شرح اين دو اصطلاح تخصصى كه ينبل در شيوه تحليلى خود به كار مى برد، در ادامه مقاله خواهد آمد.

3.حدثنا عبداللّه حدثنى أبى، ثنا يحيى بن سعيد، ثنا التيمى و إسماعيل، عن التيمى، عن أبى عثمان، عن أسامة بن زيد، عن النبى (مسند احمد، ج۵ ، ص۲۰۰)؛ حدثنا عبداللّه حدثنى أبى ثنا يحيى بن سعيد ثنا التيمى و اسماعيل عن التيمى عن أبى عثمان عن أسامة بن زيد (مسند احمد، ج۵ ، ص۲۱۰).

4.حدثنا الحميدى قال: ثنا سفيان و مروان بن معاوية قالا: ثنا سليمان التيمى، عن أبى عثمان النهدى، عن أسامة بن زيد (مسند الحميدى، ج۱، ص۲۴۹ ـ ۲۵۰).

5.أخبرنا عبدالرزاق قال: أخبرنا معمر، عن سليمان التيمى، عن أبى عثمان النهدى، عن أسامة بن زيد (عبدالمصنف، ج۱۱، ص۳۰۵).

صفحه از 167