طريق شيرجه اى ۱
علاوه بر موارد فوق، در نمودار (4) سه طريق منفرد ـ كه خاص ابن حنبل است ـ نيز افزوده شده است. اين سه طريق عبارت اند از:
1. طيالسى ۲ -الضحاك بن يسار الضحاك بن يسار - أبوالعَلاء يزيد بن عبداللّه -برادرش مُطَرَّف بن عبداللّه بن الشَّخّير -عمران بن حُصين -پيامبر. ۳
2. اسحاق بن يوسف - عوف بن أبى جميلة -محمّد بن سيرين -أبوهريرة -پيامبر. ۴
3. عبداللّه بن محمّد بن أبى شيبة -شريك بن عبداللّه القاضى -أبواسحاق السبيعى -السائب بن مالك -عبداللّه بن عَمروبن العاص -پيامبر. ۵
با ملاحظه نمودار جديد (4) ديده مى شود اين سه طريق در يك ويژگى جالب مشترك اند: هر سه أبورجاء را ـ كه حلقه مشترك قطعى دو نمودار قبلى بود ـ دور مى زنند.
در اين جا ينبل اصطلاحى جديد وضع مى كند: «دور زدن حلقه مشترك» يا «شيرجه زدن به زير حلقه مشترك». ۶ به نظر وى طرق شيرجه اى جعلى اند و جامع كتاب حديثى يا راوى وى براى اين كه براى خود اعتبارى كسب كنند، به اين جعل دست زده اند. ۷ وى همچنين در اين باره مى گويد:
بر مبناى تحليل هاى بى شمارى كه بر روى ديگر شبكه هاى اسناد انجام داده ام، و با مقايسه دقيق ميان طرق داراى حلقه مشترك و طرق «شيرجه اى» دريافته ام كه طرق اين اخير تقريبا بدون استثنا عباراتى پيچيده تر، آب و تاب بيشتر و تعليقات كوتاه دارند؛ در حالى كه نسخه اصلى روايت ـ كه حلقه مشترك شايع كرده ـ فاقد آنهاست. ۸
ديدگاه اخير ينبل فراتر از روش تاريخ گذارى روايات بر مبناى تحليل اسناد است. به بيان ديگر، استدلال مبتنى بر دو روش ديگر در تاريخ گذارى روايات است: نخست، تاريخ گذارى بر مبناى جوامع حديثى كه روايت در آنها آمده است. دوم، تاريخ گذارى بر مبناى تحليل متن و اسناد. ۹
1.diving.
2.با اين كه با كمال تعجب در مسند ابى داود نيست.
3.مسند ابى داود، ج۴، ص۴۴۳؛ بسيارى الضحاك را ضعيف دانسته اند (لسان الميزان، ج۳، ص۲۰۱؛) ابوالعلاء عبداللّه بن يزيد بن الشّخير از جمله تابعين معمَّرى است كه گفته شده پيامبر را ديده و حدود ۱۱۰ درگذشته است.
4.مسند ابى داود، ج۲، ص۲۹۷؛ اين طريق مثال خوبى از همان خصيصه عجيب و عمومى است كه ادعا مى شود أبوهريره از ميان هشتصد شاگرد ادعايى يا بيشتر، براى نقل روايت فقط يكى، يعنى ابن سيرين را برگزيده كه او هم عينا يكى از شاگردان بى شمار خود را براى اين كار انتخاب كرده است.
5.مسند ابى داود، ج۲، ص۱۷۳؛ اين طريق نيز همانند طريق قبلى است، البته علاوه بر اين شامل دو فرد پشت سر هم است كه هر دو حلقه هاى مشترك پركار هستند؛ يعنى أبواسحاق السبيعى و شريك بن عبداللّه .
6.باز هم ينبل از يك مفهوم حسى به جاى مفهومى انتزاعى بهره گرفته است. گويى جامع حديث از سكوى شيرجه ـ كه در بالاى نمودار قرار گرفته ـ شيرجه زده و از حلقه مشترك عبور كرده است. عمق اين شيرجه (نسبت به حلقه مشترك) نيز بسته به شرايط متفاوت است.
7.idib., ۳۶۶, ۳۷۵-۳۷۷.
8.idib., ۳۶۷.
9.شرح و تبيين هر يك از اين شيوه هاى تاريخ گذارى روايات مجالى ديگر مى طلبد. براى اطلاع دقيق تر از تاريخچه و تبيين مبانى و اصطلاحات هر يك از اين روش ها ر. ك:
Motzki, ``Dating Muslim Tradition: A survey, Arabica ۵۲, ۲, II. Dating on the Basis of the Occurrence of Tradition in collections, pp. ۲۱۴-۲۱۹, and IV. Dating with Isnad and Matn, pp. ۲۵۰-۲۵۲.
