بررسى كتاب «التشريف بالمنن فى التعريف بالفتن» - صفحه 171

مهدى از همان آغاز تولد به گونه اى ديگر بوده و غيبت و طول عمر آن حضرت نيز مباحثى را پديد آورده است. ضمن اين كه بحث از ظهور و نشانه هاى ظهور و نيز مسايلى كه در زمان حضور او پس از غيبت تحقق خواهند يافت، با انديشه موعود باورى كه در ديگر اديان و مذاهب نيز وجود دارد، پيوند يافته است. ابن طاووس نيز به سهم خود به بحث از مهدويت پرداخته و در آثار خود بر آن استدلال ورزيده است. ۱ همچنين او در كتابى ديگر به جمع آورى احاديث از منابع عمدتا سنى، درباره ملاحم و فتن پرداخته كه در آن به مهدويت و مسايل ظهور نيز اشاره شده است و مقاله حاضر به بررسى اين كتاب مى پردازد.
همان گونه كه پيش تر نيز اشاره شد، يكى از فعاليت هاى ابن طاووس گزارش و احيانا نقل هاى او از كتب پيشينيان است. ابن طاووس در موارد فراوانى كتب گذشتگان را به صورت كامل يا به طور خلاصه براى ما نقل كرده و برخى از كتاب هاى وى، از نقل هاى او از ساير كتب شكل يافته اند. كتاب التشريف بالمنن فى التعريف بالفتن از همين دست است. ابن طاووس اين كتاب را در چهار بخش ترتيب داده است كه سه بخش نخست آن نقل قول ها و ذكر رواياتى از سه كتاب در مورد ملاحم و فتن و مهدويت و آخرالزمان شناسى و بخش چهارم نيز به مثابه كشكولى است كه در آن از كتب مختلف (عمدتا شيعى) مطالبى را در حوزه هاى گوناگون، از جمله درباره ملاحم و فتن و آخرالزمان شناسى، آورده است.
اين كتاب سيد ـ كه در نگاه نخست بخش عمده آن درباره آخرالزمان شناسى و نشانه هاى ظهور به نظر مى آيد ـ در ديدگاه محدثان و عالمان شيعه پس از سيد اهميت فراوانى يافته است و از احاديث آن به مثابه رواياتى درباره علامت هاى ظهور بهره برده اند. علامه مجلسى روايات الفتن را به نقل از ابن طاووس گزارش كرده و ديگر محدثان بعدى نيز چنين كرده اند. ۲
از سطح محدثان و عالمان رده بالا و محقق شيعه نيز كه بگذريم، كتاب التشريف بالمنن ابن طاووس، همانند ديگر كتب او به دليل جايگاه ويژه اى كه سيد در ميان علما دارد، در ميان علما و طلاب و حوزه هاى علميه شيعه از اهميت فراوانى برخوردار است و اكثريت بر اين گمان اند كه اين كتاب از احاديث معتبر شيعى و در خصوص مهدويت و علايم ظهور نگاشته شده است؛ ۳ به گونه اى

1.براى نمونه، ر. ك:: الطرائف، ص ۱۷۵ ـ ۱۷۶؛ التحصين، ص ۵۸۶ ؛ الاقبال، ج۳، ص ۳۲۷؛ فرج المهموم، ص ۳۶ ـ ۳۷؛ اليقين، ص۴۹۴؛ كشف المحجة، ص ۱۰۴.

2.ر. ك: «الفتن ابن حماد قديمى ترين كتاب در مهدويت»، ص ۵۴ .

3.به عنوان نمونه، محمدجواد نجفى كه اين كتاب را به فارسى برگردانده است، در مقدمه خود مى نويسد: «سيد بن طاووس، اين كتاب را ـ كه در اطراف وجود حضرت بقية اللّه الاعظم (ارواحنا له الفداء) گفت وگو مى كند ـ از كتب معتبره اهل سنت انتخاب كرده و بدين جهت، اين كتاب از براى شيعه ستاره درخشانى است». (ترجمه الملاحم و الفتن، مقدمه، ص «د»). همچنين بسيارى ديگر از نويسندگان شيعى بدون توجه به مأخذ كتاب و اعتبار يا عدم اعتبار آن، احاديثى از آن را درباره امام مهدى (عج) نقل كرده اند كه به عنوان نمونه به نويسندگان ذيل اشاره مى شود: لطف اللّه صافى گلپايگانى در منتخب الاثر فى الامام الثانى عشر عليه السلام ؛ محمدجواد خراسانى در مهدى منتظر؛ كامل سليمان در يوم الخلاص فى ظل القائم المهدى عليه السلام ؛ سيد مهدى عواد نجفى در المهدى و آخرالزمان؛ پورسيدآقايى و ديگران در تاريخ عصر غيبت، و مجتبى تونه اى در موعودنامه.

صفحه از 182