بررسى كتاب «التشريف بالمنن فى التعريف بالفتن» - صفحه 173

اهداف حكومت خود و سركوب قيام ها جعل مى كردند.
واژه ملاحم نيز جمع ملحمه است كه احتمالاً از دو ريشه، يكى چسبندگى و ديگرى گوشت، گرفته شده است؛ هرچند كه هر دو ريشه به يك معنا بازگشت دارد. اگر از ريشه چسپندگى باشد، به معناى سختى نبرد است كه در آن جنگ جويان با همديگر گلاويز مى شوند. و اگر از ريشه دوم باشد، به معناى قتلگاه است؛ كنايه از اين كه گوشت بدن انسان ها در آن مى ريزد. در هر دو صورت، ملاحم در اينجا به معناى جنگ هاى خونين است كه در آينده رخ مى دهد. ۱
نكته ديگرى كه بايد خاطرنشان سازيم، اين است كه كتاب هايى كه از سوى شيعيان در باب فتن و ملاحم نوشته مى شدند، بيشتر نام ملاحم را به خود مى گرفتند، اما نويسندگان اهل سنت نام فتن را بر كتاب هاى خود مى نهادند. شايد انتخاب نام ملاحم از سوى نويسندگان شيعى، اشاره به اين مطلب باشد كه ايستادگى در برابر حكومت هاى جاير فتنه محسوب نمى شود و آنچه در آن رخ مى دهد، كشتار انسان هاى مبارز است. اين كه سيد بن طاووس نام كتاب خود را التشريف بالمنن فى التعريف بالفتن نهاده است، به اين دليل است كه وى سه كتاب از كتب فتن اهل سنت را در آن خلاصه كرده است.

2. منابع ابن طاووس در التشريف بالمنن

همان گونه كه اشاره شد، ابن طاووس اين كتاب را در چهار بخش ترتيب داده است: بخش نخست آن، رواياتى است كه از كتاب الفتن نعيم بن حماد نقل كرده و نزديك به نيمى از كل كتاب را شكل مى دهد. بخش دوم، رواياتى است كه از الفتن سليلى نقل كرده و حدود يك چهارم كتاب را شكل مى دهد. بخش سوم، رواياتى است كه از الفتن ابو يحيى زكريا آورده و حدودا نيمى از يك چهارم باقيمانده كتاب را شكل مى دهد و بخش چهارم كه نيم ديگرى از يك چهارم كل كتاب را شكل مى دهد، كشكولى است كه از كتاب هاى مختلف گردآورى شده است. بنابراين، بجاست كه اين منابع، به ويژه سه منبع نخست مورد كاوش قرار گيرد و ميزان صحت و اعتبار آنها سنجيده شود.

الف. الفتن ابن حماد

بخش عمده آنچه ابن طاووس در التشريف بالمنن آورده است، از كتاب الفتن نعيم بن حماد مروزى ۲ است و براى بررسى كتاب سيد بايد ببينيم كه نعيم ابن حماد چه كسى است و از چه ميزان وثاقت برخوردار است و تا چه حد مى توان بر كتاب الفتن او اعتماد كرد.
نام كامل ابن حماد، ابوعبداللّه نعيم بن حماد بن معاويه خزاعى مروزى است. وى اهل مرو بود و

1.ر. ك: لسان العرب، ج ۱۲، ص ۲۵۲ به بعد، ذيل ماده لحم.

2.آقاى مصطفى صادقى در مقاله «الفتن ابن حماد قديمى ترين كتاب در مهدويت»، اطلاعات سودمندى را درباره اين كتاب و نويسنده آن ارائه كرده است و آن چه در اين باره مى آوريم، عمدتا با الهام از آن مقاله است.

صفحه از 182