و ... كه اين نشانه ها هرچند در روايات شيعى و سنى وارد شده اند، در مورد بسيارى از آنها ترديدهايى وجود دارند. ۱
بنابراين، در جمع بندى كلى از محتواى كتاب التشريف بالمنن نيز به اين نتيجه مى رسيم كه بسيارى از مطالب كتاب اساسا ربطى به بحث مهدويت ندارند، و بسيارى از احاديثى كه به بحث مهدويت ارتباط دارند يا ندارند، از پيامبر و امامان صادر نشده اند و از اين رو، ارزش چندانى نمى توان براى آنها قايل شد. بسيارى ديگر از رواياتى كه به بحث مهدويت مربوط بوده و به پيامبر يا امامان نيز نسبت داده شده اند، يا با عقايد مسلم شيعى در تضادند، يا با مسلمات تاريخى ناسازگارند يا محتواى آنها با يكديگر تناقض دارند و برخى از آنها هر چند در روايات شيعه و سنى، در ديگر كتاب ها وارد شده اند، اما مورد ترديد قرار دارند. تنها بخش اندكى از روايات اين كتاب را مى توان در ارتباط با مهدويت پذيرفت كه آنها نيز به تبيين اوصاف كلى درباره امام و حكومت او مى پردازند و از اين رو، هرچند به لحاظ محتوا معتبرند، اما اطلاعات ارزشمند و ويژه اى در اختيار نمى نهند. افزون بر اين كه از اين امر نبايد غفلت ورزيد كه بر اساس بررسى منابع كتاب، حتى همين روايات دسته اخير نيز از لحاظ سند معتبر نيستند.
4. نگاه ابن طاووس به احاديث اين كتاب
با توجه به اين نتيجه كه كتاب التشريف بالمنن هم به لحاظ منابع و هم به لحاظ محتوا، ضعيف و غيرقابل اعتماد است، اكنون اين پرسش اساسى مطرح مى شود كه ابن طاووس در مقام يك دانشمند و محدث عالى رتبه شيعى، چرا چنين كار ضعيفى ارائه كرده و آيا از منظر خود وى احاديث اين كتاب معتبر و مورد اعتماد هستند يا خير؟ اساسا آيا وى با نگاه مشهور امروزى كه اين كتاب را اثرى ارزشمند و مورد اعتماد در موضوع مهدويت و آخرالزمان شناسى مى دانند موافق است، يا خير؟
براى يافتن پاسخ مناسب به پرسش فوق، هنگامى كه به اندك سخنانى كه ابن طاووس در اين كتاب ابراز داشته، مراجعه مى كنيم، درمى يابيم كه از منظر وى، اين كتاب اصولاً كتابى در باب مهدويت نيست و خود او نيز به اعتبار آن اعتقادى ندارد.
اما اين كه وى اين كتاب را مربوط به مهدويت نمى داند، اولاً از نام گذارى اين كتاب به التشريف بالمنن فى التعريف بالفتن و ثانيا از هدفى كه خود سيد براى نوشتن اين كتاب مطرح ساخته است، روشن مى شود. به رغم اين كه برخى از چاپ هاى اين كتاب به الملاحم و الفتن فى ظهور الغائب المنتظر تغيير نام يافته است، ابن طاووس اين كتاب را التشريف بالمنن فى التعريف بالفتن نام نهاده است و هدف او معرفى فتنه هايى بوده كه در روايات مطرح شده و چه بسا ممكن است افراد دچار آنها شوند، يا از آن
1.براى اطلاع بيشتر از تحليل علائم ظهور، به ويژه، پرچم هاى سياه، سفيانى، خراسانى، حسنى و ... ر. ك: تحليل تاريخى نشانه هاى ظهور.
