1. مفهوم عام فراگير استنباط شونده از فحواى آيه ـ كه در ديدگاه وى باطن قرآن است ـ در بسيارى از آيات مقتضاى اطلاق يا عموم لفظ آيات است و از ظواهر آيات به شمار مى آيد، نه باطن آن؛ براى نمونه در همان آيه خمس ـ كه ايشان براى باطن قرآن مثال آورده است ـ با توجه به اين كه «غُنْم» در مقابل «غُرْم» است ^۱ و «غَنِمَ الشيى ء» را به «فازَ به» (به آن دست يافت، آن را به دست آورد) معنا كرده اند. ^۲ با در نظر گرفتن اطلاق «ما» و عموم «مِنْ شى ء» ترديدى نمى ماند كه كلمه «أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَىْ ءٍ»،^۳ مفهوم عام و فراگيرى دارد و هر فايده اى را كه انسان (چه از جنگ و چه از غير آن) به دست آورد، دلالت آشكار دارد. و در نتيجه، وجوب خمسِ فوايدى كه از غير جنگ از كسب و تجارت ها و مانند آن به دست مى آيد، دلالت آشكار دارد و در نتيجه، وجوب خمسِ فوايدى كه از غير جنگ از كسب و تجارت ها و مانند آن به دست مى آيد، مدلول ظاهر اين آيه است و آن گونه كه وى پنداشتنه اند، تأويل و معناى باطنى آيه نيست. روايتى را كه در تأييد مدعاى خود آورده است، نيز نه تنها بر مدعاى وى دلالت ندارد؛ (زيرا سخنى از تأويل و باطن آيه در آن روايت مطرح نيست)، بلكه از اين كه در مقام بيان وجوب خمسِ مطلق غنيمت ها و فايده ها براى مخاطبان خود به اين آيه كريمه استناد مى كند، معلوم مى شود كه دلالت آيه بر اين حكم عام، ظاهر بوده است و روايت ديگرى كه از امام صادق عليه السلام نقل شده كه در پاسخ پرسش از اين آيه كريمه فرموده است:
هى واللّه الافادة يوما بيوم؛^۴
به خدا قسم [موضوع] اين آيه فايده بردن روز به روز است.
نيز تأييد مى كند كه آن معناى عام و فراگير، ظاهر آيه كريمه است.
فقيه محقق، مقدس اردبيلى رحمه اللهنيز، پس از بيان اين كه از ظاهر اين آيه وجوب خمس در هر غنيمتى فهميده مى شود و آن غنيمت در لغت، بلكه در عرف نيز فايده است، از اشعار اين روايت بر اين معناى عام خبر داده است. ^۵
شيخ طوسى در ذيل آيه، پس از بيان اين كه در نزد اصحاب ما (شيعه) در هر فايده اى كه از كسب و سود تجارت ها و گنج و معادن و غواصى و غير آن به دست مى آيد، خمس واجب است، فرموده است:
و ممكن است به اين آيه بر وجوب خمس در آن امور استدلال شود؛ زيرا همه آنها غنيمت ناميده مى شوند. ^۶
طبرسى رحمه الله نيز، پس از بيان امكان استدلال به اين آيه، بر وجوب خمس در آن امور فرموده است: