عبدالأسود و السائب بن الصيفى و النضر بن الحارث و أبوالبخترى بن هشام و زمعة بن الحجاج و أمية بن خلف و أوس بن المغيرة.
اين يكى از نقل هاى داستان مربوط به توصيه هاى الوليد بن المغيرة به قريش است كه نسخه هاى مختلف، آن را ابن اسحاق و مقاتل روايت كرده اند. ^۱ شباهت متن فوق به روايت مقاتل بيشتر است؛ اما بسيار كوتاه تر از آن است. از آن جا كه نقل كلبى و مقاتل تفاوت بسيار دارند، منطقى نيست كه بگوييم كلبى روايت خود را از مقاتل يا طريق ديگرى نزديك او اخذ كرده است [تاريخ فوت كلبى چهار سال زودتر از مقاتل است. بنابراين، بعيد است كه كلبى روايت را از مقاتل گرفته باشد]. محتمل تر اين است كه اين هردو روايت خود را از منبعى مشترك و متعلق به حدود آغاز قرن دوم گرفته باشند. ^۲
عباراتى كه در، به اصطلاح، تفسير ابن عباس (يا تفسير الكلبى عن ابن عباس يا تنوير المقباس من تفسير ابن عباس) آمده، از اين نقل تفسيرى شناخته شده از كلبى ــ كه در بالا گذشت ــ متفاوت است. در تفسير آيه 90 مى گويد:
كما أنزلنا يوم بدر على المقتسمين أصحاب العقبة و هو أبوجهل بن هشام و الوليد بن المغيرة المخزومى و حنظلة بن أبى سفيان و عتبة و شيبة ابنا ربيعة و سائر أصحابهم الذين قتلوا يوم بدر.
و آيه 91 چنين تفسير شده است:
«الَّذِينَ جَعَلُواْ الْقُرْءَانَ عِضِينَ»، قالوا فى القرآن أقاويل مختلفة، قال بعضهم: سحر، و قال بعضهم: شعر، و قال بعضهم: كهانة، و قال بعضهم: أساطير الأولين، و قال بعضهم: يختلقه من تلقاء نفسه.
از مقايسه اين عبارات با منقولات تفسيرى كلبى ــ كه در كتاب ابن الجوزى به جا مانده بود ــ روشن مى شود كه تفسير موسوم به تفسير ابن عباس، درواقع، از روى تفسير اصلى كلبى (يا آنچه به اين نام نقل يافته) تدوين نشده، بلكه حداكثر، تلخيصى از آن است. با اين همه، اختلافاتى ميان اين دو هست كه نشان مى دهد مدوِّن تفسير ابن عباس صرفا به تلخيص متن كلبى بسنده نكرده است، بلكه گاه آن را تغيير داده يا مطالبى برگرفته از منابع ديگر را به آن افزوده است. كلبى گفته ها و اتهام هاى قريش نسبت به پيامبر را نقل مى كند. در عبارات او از انتساب تهمت هايى چون كاهنى، ساحرى و مانند آن يادشده است. اين، عينا، با نقل هاى ابن اسحاق و مقاتل تطابق دارد؛ اما مؤلف تفسير ابن عباس مطلب را به اتهام كهانت و سحر نسبت به خود قرآن تغيير مى دهد. همين تغيير ظريف