سعد عنوان مى كند كه در كتاب القرآن به آن اشاره خواهد كرد. اين سخن، نشان از آن دارد كه وى رساله اى كه در بحار بخش هايى از آن را نقل مى كند، همان ناسخ القرآن و منسوخه مى داند. آقا بزرگ تهرانى نيز با اشاره به اين نكته و با توجه به سخن حاجى نورى، ۱ چنين گمانه مى زند كه در سلسله سند نقل شده توسط مجلسى، پس از نام ابن قولويه، عبارت «عن ابيه» يا «عن اخيه» حذف شده باشد؛ چرا كه ابن قولويه، جز دو روايت، بدون واسطه از سعد بن عبداللّه نقل نكرده و همه مرويات او از سعد با وساطت پدر يا برادرش بوده است. ۲ اين مسأله و مواردى ديگر، باعث تشكيك در انتساب اين رساله به سعد بن عبداللّه اشعرى شده است. ۳
درباره بخش هاى مختلف اين رساله، اجمالاً چنين مى توان گفت كه به غير از دو باب التحريف فى الآيات و تأليف القرآن و أنه على غير ما أنزل اللّه ـ كه مجلسى به طور كامل آورده ـ اين رساله باب ديگرى با عنوان الناسخ و المنسوخ داشته كه سعد از آن ياد مى كند. ۴ همچنين بابى داشته كه با بحث ايمان و زيادت و نقصان آن تناسب داشته است. مجلسى، ۵ پس از نقل روايت زبيرى به نقل از امام صادق عليه السلام درباره زيادت و نقصان ايمان، يادآور مى شود كه اين روايت، با اندك تفاوتى، در رساله اشعرى هم آمده است. اين روايت را در تفسير نعمانى نيز مى يابيم. ۶
همچنان كه علامه مجلسى نيز يادآور مى شود، رساله سعد بن عبداللّه اشعرى، بر خلاف نعمانى، مبوب و مشتمل بر ابواب مختلف بوده است. دو باب از اين رساله، يعنى باب هاى التحريف فى الآيات و تأليف القرآن در بحارالأنوار ۷ نقل شده است. در همين قسمت، سعد از باب ديگرى با عنوان الناسخ و المنسوخ ياد مى كند و به آن ارجاع مى دهد. همچنين با توجه به نقل پاره هايى از اين رساله در جاهاى ديگر بحار مى توان موضوع تعدادى ديگر از ابواب اين رساله را حدس زد. تعدادى از مطالب نقل شده به اين موضوعات اختصاص دارد: ايمان و زيادت و نقصان آن، ۸ فرايض و حدود آنها، ۹
غيبت امام غايب و حكمت آن، ۱۰ بحث تغيير قبله ۱۱ و وجوه شرك. ۱۲
1.خاتمه مستدرك الوسائل، ج۱ ص۳۴۸ : « فإنّ جعفر بن محمد بن قولويه يروى عن سعد بتوسط أبيه الذى كان من خيار أصحاب سعد، فيمكن أن يكون قد سقط من السند قله عن ابيه».
2.الذريعة، ج۲۴، ص۹.
3.ر. ك: «رسائلى پيرامون تفسير و علوم قرآن منسوب به اهل بيت»، ص۱۲۰ ـ ۱۲۱.
4.ر. ك : بحارالأنوار، ج۸۹ ، ص۶۶ .
5.همان، ج۶۶ ، ص۲۳ ـ ۲۹.
6.ص۴۹ ـ ۶۰ .
7.بحارالأنوار، ج۸۹ ، ص۶۰ ـ ۷۳.
8.همان، ج۶۵ ، ص۳۸۸ ـ ۳۹۱.
9.همان، ج۸۰ ، ص۴۷.
10.همان، ج۸۱ ، ص۷۱.
11.همان، ج۸۱ ، ص۳۸۲.
