كرده اند؛ ۱ اما دليلى بر اين تفسير از زمان خواب قيلوله وجود ندارد؛ همچنان كه منابع لغت و فرهنگ عربى نيز نه تنها آن را تأييد نمى كند، بلكه از لغت و فرهنگ عربى و شواهدى از روايات به دست مى آيد كه زمان خواب قيلوله، بعد از ظهر است و نه قبل ظهر. به نظر مى رسد با در نظر گرفتن لغت و توجه به فرهنگ عربى و برخى روايات اسلامى زمان خواب قيلوله بعد از نماز ظهر و خوردن غذاى نيم روزى شروع مى شود و تا پيش از نماز عصر ادامه مى يابد.
گفتنى است كه مسلمانان، از زمان پيامبر و دوره هاى بعد از آن، ميان نماز ظهر و عصر فاصله مى انداختند. در باب زمان برگزارى نماز عصر، گرچه ميان فقه اهل بيت عليهم السلام و فقه اهل سنت اختلاف نظر است، اما روشن است كه تعيين زمان برگزارى نماز عصر، در مقدار زمان خواب قيلوله تأثير مستقيم دارد؛ چه اين كه در كراهت خواب بعد از نماز عصر ميان مذاهب اسلامى ترديدى نيست و در برخى روايات رسيده از اهل بيت صريحا خواب بعد از نماز عصر ناپسند شمرده شده است. ۲
در هر صورت، بررسى منشأ خطا در تفسير زمان خواب قيلوله مجالى ديگر مى طلبد، اما به طور كلى، در تمام منابع لغت خواب قيلوله به خواب در ظهر (نصف النهار) تفسير شده است.
جوهرى مى نويسد:
«قائله» به معناى ظهر (ظهيره) است. گاهى نيز به معناى خواب در وقت ظهر (قيلوله) به كار مى رود. ۳
ابن فارس، ۴ راغب، ۵ ابن منظور، ۶ و فيومى ۷ آن را به خواب در نصف النهار معنا كرده اند.
طريحى نيز آن را به خواب ظهرگاهان معنا كرده است. ۸
اما به نظر ازهرى قيلوله، نزد عرب، به معناى استراحت نيم روزى در وقت شدت گرماست؛ هرچند خواب با آن همراه نباشد (الاستراحةُ نصفَ النهار اذا اشتدّ الحَرّ و ان لم يكن مع ذلك نومٌ). ۹
زمخشرى، ۱۰ طبرسى، ۱۱ ابن اثير ۱۲ و قرطبى ۱۳ نيز همين معنا را براى قيلوله پذيرفته اند. دليل اين
1.ر. ك: الكافى، ج۴، ص۶۵ (پاورقى)؛ من لايحضره الفقيه، ج۲، ص۷۶ (پاورقى)؛ المحجة البيضاء، ج۲، ص۱۲۴ (پاورقى)؛ مستدرك الوسائل، ج۵ ، ص۱۱۴ (پاورقى).
2.ر. ك: وسائل الشيعة، ج۶ ، ص۵۰۳ .
3.صحاح اللغه، ج۵ ، ص۱۸۰۸.
4.معجم مقاييس، ج؟، ص؟.
5.المفردات، ص۴۱۶.
6.لسان العرب، ج۱۱، ص۵۷۷ .
7.المصباح المنير.
8.مجمع البحرين، ج۵ ، ص۴۵۹.
9.. تهذيب اللغة.
10.الكشاف، ج۳، ص۲۷۵.
11.مجمع البيان، ج۴، ص۱۶۷.
12.النهاية فى غريب الحديث و الاثر، ج۴، ص۱۳۳.
13.الجامع لاحكام القرآن، ج۷، ص۱۶۳.
